Volgens Prodi vergemakkelijkt een akkoord met het Turkse deel van Cyprus over toetreding tot de Unie de entree voor Ankara, maar is dat geen absolute voorwaarde om toetredingsonderhandelingen te beginnen. Turks-Cyprus zou nu samen met het Griekse deel toch op 1 mei willen toetreden tot de EU als een ongedeelde staat.

Turkije zelf diende al in 1963 een aanvraag voor EU-lidmaatschap in, maar kreeg zelfs nog geen datum waarop de onderhandelingen daarover beginnen. Onder Nederlands voorzitterschap van de EU moet eind dit jaar het besluit vallen of er definitief gesprekken beginnen met Ankara of niet.

Daarbij zullen de Europese leiders zich baseren op een advies van de Europese Commissie, dat eind oktober verschijnt. Oktober vorig jaar was de Commissie, het dagelijks bestuur van de EU, nog enigszins sceptisch. Prodi sloeg donderdag in Ankara een aanmerkelijk positievere toon aan. „Indrukwekkende vooruitgang is bereikt”, aldus de commissievoorzitter.

Twee jaar terug gaf de EU Turkije nog een lijst van te verwezenlijken zaken mee, alvorens onderhandelingen konden beginnen. Daarbij gaat het om een veel verdergaande liberalisering van de economie en het bankwezen in het bijzonder, terugdringing van de rol van het leger en verbetering van de mensenrechten, vooral voor de Koerdische minderheid in Zuidoost-Turkije.

Minister Bot van Buitenlandse Zaken gaf donderdag in een vraaggesprek met NRC Handelsblad aan dat Turkije in principe welkom is in de EU en onderhandelingen moeten beginnen als de Europese Commissie met een positief advies komt. „Ik zie niet in hoe we nog nee kunnen zeggen”, zegt Bot over een gunstige rapportage. „Er zijn in de loop der jaren door de EU toezeggingen gedaan. Het is te laat om tegen de Turken nu nog te zeggen: „Jongens, jullie passen niet in onze club.””

Intussen heeft de regering van Estland oud-premier Siim Kallas voorgedragen als lid van de Europese Commissie. De Baltische staat treedt met negen andere landen op 1 mei tot de Europese Unie toe.

Kallas, oud-president van de centrale bank en oud-minister van Financiën, heeft als premier een belangrijke rol gespeeld in de onderhandelingen over de toetreding van Estland tot de Unie. Hij trad af na de parlementsverkiezingen van maart 2003.

De tien nieuwe lidstaten hebben tot eind januari de tijd om hun kandidaat voor de Europese Commissie, het dagelijks bestuur van de Europese Unie, te noemen. Letland, de buurstaat van Estland, was het snelst. Het stuurt minister Sandra Kalniete van Buitenlandse Zaken naar Brussel. Tsjechië droeg woensdag minister Milos Kuzvart van Milieu voor.

De nieuwe commissieleden zullen de eerste zes maanden, tot en met 31 oktober, geen eigen portefeuille hebben. De Commissie zal in die tijd dertig leden tellen. Daarna gaat zij terug naar 25 leden, één per lidstaat. De verwachting is dat de tien leden uit de nieuwe lidstaten allen na 31 oktober aanblijven.