. Op 1 januari 2004 herdacht Haïti dat het 200 jaar geleden onafhankelijk werd. De Haïtianen hebben echter weinig reden tot feestvieren. De crisis in het land is groot, dagelijks vinden in Haïti protestdemonstraties plaats, en regelmatig vallen daarbij doden. Het risico is levensgroot dat geweld het land opnieuw in zijn greep krijgt. Het is duidelijk dat de situatie in Haïti een gecoördineerde aanpak nodig heeft van de internationale gemeenschap. Nederland zou daarin een actievere rol moeten hebben.

Arm

Haïti is een van de armste landen ter wereld: de kindersterfte is de hoogste van het westelijk halfrond, 5 procent van de bevolking is drager van het aids-virus, de voedselproductie is niet toereikend en de levensverwachting neemt af. Behalve met deze humanitaire problemen kampt het land met een aanhoudende politieke crisis en toenemend geweld. Gisteren liep de zittingstermijn van het huidige Haïtiaanse parlement af zonder dat er op korte termijn zicht is op nieuwe verkiezingen en daarmee op een nieuw parlement. Als het huidige parlement wordt ontbonden, wordt de politieke crisis waarschijnlijk nog groter. De situatie dreigt daardoor uit de hand te lopen. Het Coördinatiebureau van Humanitaire Zaken (OCHA) van de Verenigde Naties waarschuwt voor sociale anarchie en voor het feit dat delen van het land in handen dreigen te vallen van krijgsheren en drugsbazen.

Terwijl de demonstraties en onlusten toenemen, lijkt de internationale gemeenschap nog onvoldoende te beseffen dat een snel antwoord van levensbelang is. Het is zeer de vraag of Haïti duidelijk op de internationale agenda staat, zoals de minister van Ontwikkelingssamenwerking, Van Ardenne, onlangs stelde.

Nederlands beleid

Ook Nederland blijft vooralsnog een antwoord schuldig op de problemen in Haïti. De Nederlandse overheid heeft de directe, bilaterale steun aan Haïti in de afgelopen jaren afgebouwd vanwege het gebrek aan goed bestuur in het land. Op de besteding van fondsen die Haïti bereiken via de Europese Unie en via organisaties van de Verenigde Naties oefent het ministerie van Ontwikkelingssamenwerking nauwelijks of geen invloed uit. Het Nederlandse ontwikkelingsbeleid richt zich sinds de tweede helft van de jaren negentig steeds meer op landen waar goed bestuur al praktijk is. Hulp zou dan meer kans van slagen hebben. Hoewel dit op zichzelf juist is, blijft het huidige beleid een antwoord schuldig op de problemen en grote risico’s in landen zonder goed bestuur.

In deze zogenaamde ”failed states” staat de bevolking bloot aan onderdrukking en geweld. Dat in deze landen gemakkelijk geweld en chaos uitbreken, zou niemand moeten verbazen, maar het verrast de internationale gemeenschap regelmatig. De minister onderkent dat tijdig handelen veel toekomstig leed kan voorkomen. Het stabiliteitsfonds, dat momenteel wordt opgericht door het ministerie van Ontwikkelingssamenwerking, is een eerste stap in de goede richting. Dit fonds heeft tot doel snel en flexibel ondersteuning te bieden bij activiteiten op het snijvlak van vrede, veiligheid en ontwikkeling in (post)conflictlanden en in landen die dreigen af te glijden naar een gewelddadig conflict. Dit fonds lijkt zich echter vooralsnog te concentreren op de financiering van vredesmissies. Een preventieve aanpak van problemen in falende staten, zoals in het geval van Haïti, verdient meer aandacht.

Grotere inzet

Het Haïti Platform Nederland is van mening dat een grotere inzet van de Europese Unie en de Verenigde Naties noodzakelijk is voor het oplossen van de politieke en humanitaire crisis in Haïti. Nederland kan daar een actieve rol in spelen. Allereerst zou de Nederlandse overheid de ontwikkelingen in Haïti intensief kunnen volgen en actieve politieke druk kunnen uitoefenen via de Europese Unie, de Verenigde Naties en via de Nederlandse ambassade in de regio, om de politieke impasse in Haïti te doorbreken. Nederland kan vervolgens ingaan op het verzoek van het OCHA om binnen de Verenigde Naties te ijveren voor het uitwerken van het noodplan van de Verenigde Naties voor Haïti. Nederland kan verder internationale samenwerking stimuleren rond de bestrijding van de drugshandel en -criminaliteit in de regio, in aansluiting bij een regionale aanpak die gerelateerd is aan Suriname, de Nederlandse Antillen en Colombia. Tot slot kan Nederland onderzoeken waar het zelf financieel kan bijdragen aan de uitvoering van mensenrechtenprogramma’s in Haïti -zoals gerichte programma’s voor training van politie en justitie- met als doel bij te dragen aan een beter bestuur en een goed werkende rechtstaat.

Mogelijkheden

Het Haïti Platform Nederland is van mening dat het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie in de tweede helft van 2004 goede mogelijkheden biedt voor een actieve rol van Nederland. Een extra inspanning van de Nederlandse overheid, gecombineerd met de inzet van de lokale organisaties die gesteund worden door Nederlandse en Europese ontwikkelingsorganisaties, kan een positieve verandering bewerkstelligen. We kunnen, mogen en willen Haïti niet in de steek laten!

De auteurs zijn als coördinator betrokken bij het Haïti Platform Nederland, dat bestaat uit Amnesty International, Cordaid, Cohan-Nederland, Stichting DOEN, Hart voor Haïti, ICCO, Jota Stichting, Justitia et Pax Nederland, KIT, Novib, Plan Nederland, het Nederlandse Rode Kruis, Solidaridad, Vereniging van oud-medewerkers van Hôpital Albert Schweitzer, Wereldkinderen en Woord en Daad.