Het kabinet-Rutte heeft hard ingegrepen in de zorg voor (kwetsbare) ouderen. De belangrijkste reden was de zorg op langere termijn betaalbaar te houden. Sommige mensen stellen dat met deze ingrepen de afbraak van de ouderenzorg is ingezet. Wij delen deze mening niet. Sterker nog, we zien dat er ruimte komt om de zorg voor ouderen opnieuw vorm te geven. Juist de kerken en de christelijke zorg zouden deze nieuwe ruimte op innovatieve wijze moeten aangrijpen.

In de afgelopen jaren zijn de kosten van de zorg harder gegroeid dan ons bruto nationaal product. In vergelijking met andere landen zijn met name de uitgaven in de ouderenzorg bijzonder hoog. Daar heeft het kabinet dan ook ingegrepen. In het nieuw beleid wordt alle nadruk gelegd op maatschappelijke participatie, eigen regie en zelfstandig thuis wonen. Met de ontwikkeling van de verzorgingsstaat had de overheid de burger ‘ontzorgd’ door taken over te nemen en te vergoeden. Maar nu wordt de klok weer een stukje teruggezet: veel taken en kosten worden weer bij de burger en zijn of haar netwerk gelegd. Het gevolg van alle maatregelen is dat het ‘samen’ van de samenleving weer opnieuw ingekleurd moet worden en betekenis moet krijgen.

Netwerk

Deze veranderingen leiden tot twee nieuwe beleidslijnen. De eerste is het zo goed mogelijk ondersteunen van de ouderen in de thuissituatie. Kort samengevat: het nieuwe verpleeghuis is thuis. De tweede is om bij opname de eigen regie van de oudere maximaal vorm te geven. Met andere woorden, het nieuwe thuis in het verpleeghuis.

De droom van ”het nieuwe verpleeghuis is thuis” wordt gedragen door de ideeën van eigen regie en zelfstandig thuis wonen. Bij het vormgeven van deze ideeën wordt gemakkelijk voorbijgegaan aan het feit dat kwetsbare ouderen juist anderen nodig hebben om regie te kunnen voeren en zelfstandig te kunnen blijven. Het nieuwe verpleeghuis thuis kan alleen werkelijkheid worden als kwetsbare ouderen een sterk netwerk hebben of ontwikkelen.

Dat zal niet gemakkelijk zijn, omdat het aantal kwetsbare ouderen in de komende jaren tot ongeveer 1 miljoen burgers zal groeien. Hier ligt een geweldige uitdaging voor de kerken: het actief versterken van de netwerken van kwetsbare ouderen. Een prachtig voorbeeld hiervan is de christelijke organisatie Hulp in de praktijk. Maar dit vraagt ook om een nieuwe opstelling van de christelijke ouderenzorg, zoals het versterken van het netwerk van cliënten, het ondersteunen van de familie en verwanten die belast zijn met de zorg voor ouderen, het bieden van mogelijkheden tot ontmoeting en dagbesteding, en het geven van respijtzorg. Mooie ideeën en voorbeelden genoeg.

Innovatie

De droom van ”het nieuwe thuis in het nieuwe verpleeghuis” wordt stap voor stap gerealiseerd. Grootschalige voorzieningen met lange gangen maken steeds meer plaats voor kleinschalige eenheden en voorzieningen. Soms zijn die eenheden in een groter gebouw ondergebracht, soms zijn ze geschakeld en soms staan ze helemaal apart.

Wonen en zorg worden gescheiden, waardoor elke cliënt een nieuw thuis in het verpleeghuis krijgt. In dit nieuwe thuis wordt de cliënt maximaal ondersteund om regie te houden over zijn of haar eigen leven. Ook deze ontwikkelingen stellen de kerken en de christelijke ouderenzorg voor geweldige uitdagingen. De grootste is wel het realiseren van kleinschalige voorzieningen in de buurt waar ouderen oud geworden zijn. Dit biedt namelijk de beste mogelijkheden om het netwerk van de oudere intact te houden en maatschappelijke participatie te bevorderen.

Dit soort kleinschalige voorzieningen kan alleen door een structurele inzet van vrijwilligers gerealiseerd worden, onder andere vanwege financiële redenen. Ten slotte vraagt dit ook om een andere insteek van medewerkers: persoonsgerichte zorg in samenwerking met familie en netwerk.

Dromen zijn altijd bedrog. De werkelijkheid is een harde ingreep in de zorg. De beleidslijnen ”het nieuwe verpleeghuis is thuis” en ”het nieuwe thuis in het verpleeghuis” vragen om innovatie: nieuwe vormen van samenwerking tussen kerken en christelijke ouderenzorg.

De grootste uitdaging voor de christelijke ouderenzorg is misschien wel de verzuiling voorbij, omdat alleen zo deze vorm van zorg kan overleven. Een andere grote uitdaging is de kwaliteit zo te verbeteren dat alle bewoners van het dorp of de wijk graag zorg krijgen van een christelijke organisatie.

De auteurs zijn respectievelijk lid van de raad van bestuur van de Accolade Zorggroep en lid van de raad van bestuur van VitaValley, een innovatienetwerk in de zorg.