Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier telt Amsterdamse palingen
AMSTERDAM. Het was al mogelijk om vanachter de pc een vossenburcht en een zeearendennest te volgen. Maar sinds kort registreren twee camera’s ook het onderwaterleven bij het Amsterdamse gemaal Kadoelen. Het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier wil graag weten hoeveel alen er passeren.
Nauwelijks twintig seconden duurt het bovenste YouTube-filmpje op de site van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK). De eerste vijf seconden blijft het scherm akelig zwart. Alleen de datum en tijd zijn zichtbaar: 12-08-2014 00:23:24. Dan ineens schuift er een witgrijze schim van rechts naar links over het scherm. Enkele seconden later verdwijnt de schim in het niets en wordt het beeld weer donker. Dat was dus de paling. Op de overige filmpjes zijn, behalve palingen, ook andere vissen en zelfs een krab te zien.
De camera’s hangen naast het gemaal in de zogenaamde vishevel, zegt Hans Roodzand (62), ecoloog bij het HHNK. Met een ingenieus systeem worden alen van het ene water naar het andere gebracht. Palingen die in het polderwater zwemmen, worden met een stroom zout water een soort kamertje in gelokt. Vervolgens sluit het deurtje aan de lage kant en gaat het deurtje aan de hoge kant open, waardoor de vis het Noordzeekanaal in kan zwemmen.
Met het inzetten van de camera’s wil het HHNK nauwkeurig vastleggen hoeveel palingen er door de passage zwemmen en op welke momenten van de dag dit gebeurt. Als blijkt dat de vis de hindernis niet goed kan nemen, kan het waterschap ingrijpen. Een speciale behandeling voor alen is nodig omdat ze nogal eens worden vermalen door gemalen. Ook gaat het slecht met de soort. De Europese palingpopulatie is nog slechts een fractie van wat zij pakweg 25 jaar geleden was.
Met het ongehinderd bereiken van ander water is niets minder dan het voortbestaan van het dier gemoeid. In tegenstelling tot bijvoorbeeld karpers en brasems zwemmen alen niet hun hele leven in polderwater. Als vanaf september de watertemperatuur daalt, beginnen geslachtsrijpe alen aan hun trek naar de Sargassozee in het Caraïbisch gebied, waar ze voor nageslacht gaan zorgen (zie kaartje). De eerste mannetjes zijn al onderweg. De vrouwtjes wachten op de nieuwe maan; liever nog op de eerste najaarsstorm. Roodzand: „Het is fascinerend wat er dan gebeurt. Ik kan nauwelijks wachten op het moment dat honderden palingen voorbij de camera’s schuiven.”
Het tijdstip van het bevestigen van de camera’s is dus zorgvuldig uitgekiend. Evenmin is het toeval dat de camera’s juist bij gemaal Kadoelen zijn geplaatst. De pompinstallatie is voor vissen een strategische plaats, weet de ecoloog. „Jaren geleden ontdekten we dat veel vissen zich voor het gemaal verzamelden. De meesten durfden de hindernis echter niet te nemen omdat ze schrokken van de vijzels die het water omhoog schroeven. We hebben toen voorzieningen aangebracht om de vissen een handje te helpen.”
Het monitoren van vissen door middel van onderwatercamera’s pikte het HHNK op van informatiecentrum Moselum bij de vispassage Koblenz (Duitsland). „Daar passeren zalmen van 1 meter de camera, evenals bevers en aalscholvers”, zegt Roodzand. Behalve het toezicht houden op het reilen en zeilen van de paling ziet het HHNK de inzet van camera’s als een mooi middel om wat van zijn werkzaamheden voor het voetlicht te brengen. „De enige wildernis die Nederland nog heeft, bevindt zich onder water. Met de camera’s kunnen we deze fascinerende wereld voor burgers ontsluiten.”
