Ondanks de verschillen in accenten waren de reformatoren één in het verlangen om de kerk en de samenleving te reformeren naar het Woord van God. Ze hadden daarbij elkaar meer dan nodig.

Maar in tweede instantie moet Calvijn toch ook het verschil hebben ervaren tussen de positie van de Antistes (hoofdpredikant) van Zürich, Heinrich Bullinger, en zijn eigen plaats in Genève. Hoewel Calvijn op vele manieren onmisbaar was in de stad op de grens met Frankrijk, bleef hij nog lang die Fransman die er een goede toevlucht had gevonden maar er toch niet echt thuishoorde.

Zürich was duidelijk een gereformeerde stad, waar kerk en overheid zeer nauw verbonden waren. Wat daar na zo veel eeuwen van over is, blijft overigens wel de vraag. Zeker is Zürich met een zekere trots nog gereformeerd, maar wie bijvoorbeeld de kerkdienst in de Grossmünster op zondagmorgen heeft bijgewoond, heeft daar op zijn minst grote vragen bij.

Jazeker, het was goed om mee te maken dat er een kind gedoopt werd en dat de waarde van het verbond daarbij duidelijk werd. Maar Zwingli en Bullinger zouden zich –zoals een kerkganger zei– „omdraaien in hun graf” bij een stukje drama, begeleid met harde muziek, dat men kennelijk ook nodig vond. De geestelijke erfenis van Bullinger en Calvijn leek even ver te zoeken. Waar blijft de actuele kracht en waarde van de Reformatie, ook voor de 21e eeuw in een hervormde stad nog?

Dezelfde vraag kan misschien gesteld worden bij de manier waarop historici en theologen de erfenis van de reformator blijven bestuderen. Aan het einde van het internationale congres voor Calvijnonderzoek wordt de balans opgemaakt. In ieder geval heeft de onderlinge ontmoeting van vier dagen inspirerend gewerkt.

De slotlezing van prof. dr. John L. Thompson was een voorbeeld van een goede en vruchtbare manier om bezig te zijn met de vragen van de Bijbeluitleg van Calvijn. Deze onderzoeker houdt zich al geruime tijd bezig met de uitleg van Calvijn over de Pentateuch.

De vraag rees in hoeverre Calvijns mening over allerlei passages over dubieuze praktijken bij de aartsvaders, in relatie tot de strikte bepalingen van de wet van Mozes, altijd consequent was. In hoeverre speelde ook de natuurwet een rol in zijn bewustzijn?

Dergelijke vragen, die in allerlei casuïstische discussies over wat de Bijbel voorschrijft een rol spelen, zijn waardevol om te overdenken, waarbij de exegese van Calvijn zeker ook voor vandaag nog niets van zijn waarde verloren heeft.

Wat nemen de deelnemers van het Calvijncongres mee naar huis, naar alle continenten waar ze hun roeping hebben? In ieder geval de inspirerende ontmoetingen. En zeker ook het besef dat het de moeite waard blijft om als theoloog of historicus te blijven leren van de schatten van de Reformatie, en in bijzonder die van Calvijn.

Hopelijk zal dat in het jaar 2018 weer mogen worden ervaren, als Westminster Seminary in Philadelphia (Verenigde Staten) de gastheer zal zijn.