Unieke rechtersteen bij kerk van Burum

De kerk van Burum maakt deel uit van de protestantse gemeente (in wording) Burum-Munnekezijl-Warfstermolen. Vanaf september gaat de gemeente officieel verder als protestantse gemeente. Op de eerste zondag van de maand wordt er in de hervormde kerk een dienst gehouden, de andere keren in het gereformeerde kerkgebouw in Burum. Daarnaast is er in Munnekezijl elke maand een dienst.

Kor Kloppenburg is coördinator van het Tsjerkepaad in Burum. Hij zorgt dat er op zaterdagmiddag een vrijwilliger in de kerk is. Zelf is hij er deze zomer ook een paar middagen aanwezig. Het gebouw zegt hem veel vanwege de historie. „Vooral door het besef dat je ouders en voorouders hier altijd hebben gekerkt. Al zo veel eeuwen is hier het Evangelie verkondigd.” Kloppenburg houdt ook van het gebouw vanwege de schoonheid en rust die het uitstraalt. „Niet dat het geloof afhangt van deze zaken, maar het zijn wel ingrediënten die het kerkgebouw een extra dimensie geven.”

Kloostermoppen

De hervormde kerk van Burum dateert van 1784. De kerk die er tot die tijd stond, was toen nodig aan vervanging toe. De oude kerk werd afgebroken –van de zogenaamde kloostermoppen zijn veel huizen van Burum gebouwd– en de huidige kerk verrees in grijsbruin baksteen van klein formaat.

In de toren is nog te zien dat deze slechts voor de helft is afgebroken. Het onderste deel is gebouwd van het oude Friese baksteen; het bovenste deel bestaat uit het nieuwere, kleinere baksteen. De bouw van de kerk kostte destijds 18.000 gulden. „Dat er voor de opbouw van de nieuwe kerk een belangrijk bedrag van de staat is ontvangen, leiden we af uit rekeningen van die tijd en uit het feit dat in de glazen aan de noordzijde het wapen van Friesland prijkte met de woorden: ”Edele staten van Friesland 1784””, weet Kor Kloppenburg. „In 1847 zijn deze glas-in-loodramen vervangen door de exemplaren zoals we die nu kennen. Tot op de dag van vandaag is er weinig veranderd aan kerk en toren.”

In 1876 werd er een orgel in de kerk geplaatst, gebouwd door de firma Van Oekelen. Het instrument kostte de gemeente 2000 gulden, en voor de orgelgalerij brachten de gemeenteleden nog eens 315 gulden bijeen.

Van bijzondere historische waarde is de rechtersteen die zich op het kerkhof aan de oostzijde (voorkant) van de kerk bevindt. Burum is het enige dorp met een historische beschrijving van een rechtersteen, aldus Kloppenburg. Deze steen werd in 1969 teruggevonden bij graafwerkzaamheden op het kerkhof. In hetzelfde jaar werd in de muur een plaquette bevestigd.

De steen herinnert aan de rechtspraak in Burum in vroeger tijden. In de periode 1500 tot 1682 werden er in Burum rechters aangewezen, eerst door het klooster, later door de grietenij, die de staatkundige macht vertegenwoordigde. De rechters spraken recht zittend op een granieten balflint met een afgeplatte bovenkant. Die is als herinnering aan die tijd op het kerkhof te bezichtigen.

Er stond naast de rechter(steen) een kaak, zodat men bij een kleine overtreding letterlijk „aan de kaak gesteld” kon worden. Voor zware overtredingen werd men afgevoerd naar ”dije galgefenne” aan de dorpsvaart. Hier werd het vonnis door ophanging voltrokken.

De rechtspraak leidde herhaaldelijk tot machtsconflicten tussen het klooster en de staat. Zelfs toen in 1552 Karel V de kerkelijke en de wereldlijke macht in Friesland al had geregeld, was in Burum de verhouding nog niet duidelijk. De grietman eiste de rechtspraak op, maar de abt van het klooster hield vast aan zijn historische rechten op juridisch gebied. Hieraan kwam een eind met de hervorming in 1580.

Bij de laatste restauratie in 1993/1994 zijn er 51 zerken onder de houten vloer tevoorschijn gekomen. Met de drie grote zerken die in de consistoriekamer liggen, komt het totaalaantal grafzerken op 54. Tijdens de restauratie zijn de zerken enigszins gehergroepeerd, om een mooie aansluitende vloer te krijgen. Ze dateren grotendeels van 1611 tot omstreeks 1784.

Rustpunt

Tijdens Tjserkepaad worden in Burum geen bijzondere activiteiten georganiseerd. „We zijn gewoon open voor iedereen die op zaterdag wil komen kijken.”

Het kerkgebouw is om de week geopend tijdens Tsjerkepaad. Er komen gemiddeld zo’n vijf tot vijftien bezoekers. Eventueel kan men op verzoek op een ander tijdstip de kerk bezichtigen.

Kloppenburg: „De kerk wordt door bezoekers ervaren als een monumentaal rustpunt. Door de eeuwen heen is het voor velen een plaats met herinneringen. Dat blijkt uit wat bezoekers vaak vertellen over oude banden met Burum. Een speciale doelgroep die de kerk van Burum trekt, bestaat uit mensen die zich verdiepen in oude grafzerken. Verder is er voor bezoekers de mogelijkheid om het orgel te bespelen.”

Ruim 250 Friese kerken openen tot en met 13 september op zaterdagmiddag hun deuren in het kader van Tsjerkepaad 2014. Wekelijks wordt een van de deelnemende kerken voor het voetlicht gehaald. Dit is de vijfde aflevering.

www.tsjerkepaad voor deelnemende kerken.

Pg Burum-Munnekezijl-Warfstermolen

De protestantse gemeente (pg) (in wording) van Burum-Munnekezijl-Warfstermolen heeft ongeveer 350 leden. De kerk van Burum telt gemiddeld zo’n zeventig kerkgangers.

Predikant: vacant.

Diensten: om 9.30 of 11.00 uur, afhankelijk van de gastpredikant, eerste zondag van de maand in de hervormde kerk van Burum, andere zondagen in het gereformeerde kerkgebouw, eens per maand in Munnekezijl.

Locatie kerk: Uithof 1.

Geopend tijdens Tsjerkepaad: op 2, 16 en 30 augustus en op 13 september, van 13.30 tot 17.00 uur.

Unieke rechtersteen bij kerk van Burum

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?