De leiders van de EU en de VS hakten dinsdag de knoop door. Na een schriftelijke goedkeuring door alle Europese hoofdsteden zullen de EU-sancties donderdag van kracht worden. De maatregelen zullen een significant effect hebben op de Russische economie. Lange tijd wilde de EU niet overgaan tot sancties, maar de ramp met vlucht MH17 was de spreekwoordelijke druppel.

Om welke EU-sancties gaat het?

De meest ingrijpende maatregel is dat het niet meer mogelijk om als Europeaan geld te lenen aan Russische banken die voor minimaal 50 procent in staatshanden zijn. Dit maakt het moeilijker voor Rusland om aan geld te komen. Daarnaast is een verbod ingesteld op de export van wapens naar Rusland. Bovendien komt er een exportverbod voor producten als nachtkijkers, helmen en kogelvrije vesten. Hoogwaardige technologie voor de winning van olie via diepzeeboringen of voor schaliegaswinning mag ook niet meer worden geleverd.

Wat doen de VS?

Voor een deel hetzelfde. Ook de VS staken de export naar Rusland van goederen en technologie voor de olie- en gassector en Russische staatsbanken worden van de financiële markt afgesneden. Door de sancties komen opnieuw drie Russische staatsbanken op de zwarte lijst van de VS. Op de spaarbank Sberbank na staan nu alle grote Russische banken die voor meer dan de helft in staatshanden zijn, op de lijst.

De Amerikaanse regering staakt ook de verstrekking van exportkredieten die betrekking hebben op de uitvoer naar Rusland. Verder wordt de financiering ten behoeve van de economische ontwikkeling van het land stilgelegd.

Welke gevolgen kunnen deze 
maatregelen hebben?

Die zijn eigenlijk niet goed in te schatten. Volgens Louise van Schaik, onderzoekster bij het instituut Clingendael, zijn de sancties een „sprong in het diepe” en nemen de EU en de VS daarmee een groot risico. Ook Nederlandse bedrijven kunnen hinder verwachten. „De Europese Commissie rekent voor dit jaar op 40 miljard euro aan schade voor de Europese economie en voor volgend jaar op 50 miljard. Maar dat zijn slechts grove schattingen. Het is heel lastig te voorspellen wat de psychologische effecten zijn bij investeerders en met wat voor tegenmaatregelen Rusland gaat komen”, aldus Van Schaik.

En wereldwijd gezien?

Europa, Centraal-Azië en de rest van de wereld lopen flinke risico’s, aldus het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in een dinsdag gepubliceerd rapport. Het draait dan vooral om gas. Denk bijvoorbeeld aan Finland, dat al het gas uit Rusland haalt. Maar ook grote economieën als Duitsland zijn sterk afhankelijk van het Russische gas. Verder lopen de risico’s voor banken met grote belangen in Rusland steeds verder op, omdat het voor Russische leners moeilijker wordt om aan hun verplichtingen te voldoen. Rusland is ook een belangrijke leverancier van metalen als platina en nikkel. Hetzelfde geldt voor de aluminiumproductie.

Hoe reageren Nederlandse onder­nemers op de maatregelen?

Overwegend positief. VNO-NCW, MKB-Nederland en LTO Nederland hebben dinsdag in ieder geval hun steun uitgesproken. „Als de vrede en de veiligheid in Europa in het geding zijn, zoals de Raad van Ministers in Brussel heeft vastgesteld, is dit de enige keuze”, laten de vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en de land- en tuinbouw in een gezamenlijke verklaring weten.

Zal deze ingreep helpen?

Dat is moeilijk te zeggen. Zowel de EU als de VS laten de maat­regelen gepaard gaan met waarschuwingen aan het adres van Moskou. De kosten zullen voor Rusland fors oplopen. Obama liet dinsdag weten dat de toch al zwakke Russische economie verder zal verzwakken.

Hoelang zullen de sancties duren?

De strafmaatregelen vanuit de EU zijn voor een jaar afgesproken, aldus een bron in Brussel. Vanuit de VS gaat het om afspraken die gelden voor minimaal negentig dagen.