Het Oekraïense leger zou het Maleisische vliegtuig MH17 hebben neergehaald in de veronderstelling dat het het toestel was van de Russische president Vladimir Poetin. Beide vliegtuigen dragen dezelfde kleuren. Het is een van de versies die Russische staatsmedia naar buiten brachten als oorzaak van de vliegramp.

Ze komen met deskundigen die beweren dat de pro-Russische separatisten niet de wapens hebben om een passagiersvliegtuig op 10 kilometer hoogte neer te halen. De gedachte in het Westen dat de separatisten een raket hebben afgevuurd, krijgt geen kans bij de Russische media.

In het conflict tussen Kiev en de rebellen leggen de Russische staatsmedia de schuld neer bij de Oekraïense autoriteiten. Sinds het gedwongen vertrek van de Oekraïense president Viktor Janoekovitsj wordt de regering in Kiev neergezet als een fascistische junta die steun krijgt van het Westen.

Met de vliegramp heeft Poetin de lijn al direct uitgezet. Na het ongeluk wees hij naar Kiev. Want als de Oekraïense regering niet was begonnen met een militaire operatie in Oost-Oekraïne tegen de separatisten had dit incident nooit plaatsgehad. Het zet de toon in Rusland, waar de bevolking, met name buiten de grote steden zoals Moskou en Sint-Petersburg, zich laaft aan Poetins beleid en Oekraïeners worden neergezet als idioten en fascisten.

Met als gevolg dat Poetin hoog scoort in de opiniepeilingen. Hij kent de invloed van televisie. Al snel na zijn aantreden als president in 2000 was het gedaan met de vrije pers onder zijn voorganger Boris Jeltsin.

Hij weet dat zijn aanhangers voor de televisie zitten. De meerderheid leest geen krant en internet vormt voor hen een onbekende wereld. De invloed van Engelstalige media blijft beperkt, want zeker in het achterland reikt de talenkennis niet verder dan het Russisch.

Binnen Rusland heeft het Kremlin de staatstelevisie tot zijn beschikking. Voorbij de landsgrenzen moet RT, het vroegere Russia Today, het Russische standpunt uitdragen. De Engelstalige pro-Kremlinzender is tot in de Verenigde Staten en Azië te zien. Gisteren bracht het kanaal als belangrijkste nieuws dat een Oekraïens gevechtsvliegtuig uitgerust met raketten de MH17 tot 3 à 5 kilometer was genaderd.

De non-gouvernementele organisatie Reporters Without Borders omschrijft RT als „een stap van de staat om de informatie te controleren.” Dat blijkt uit het relaas van twee journalisten die vanwege de Oekraïnecrisis opstapten bij het kanaal. In maart nam presentatrice Liz Wahl live in de uitzending ontslag. „Ik kan niet persoonlijk werken bij een televisiezender die wordt betaald door de Russische regering”, motiveerde ze haar stap. Vorige week volgde Sara Firth, uit onvrede over de berichtgeving rond vlucht MH17. Volgens haar miskent RT de feiten.

Kan het anders in Rusland? Jazeker. Internet is vrij. Al komt ook dat onder steeds grotere druk te staan. Media zoals het televisiekanaal Dozjd, het tijdschrift Slon en de kranten Novaja Gazeta en Vedomosti bekritiseren de regering. De laatste schreef in een commentaar naar aanleiding van de vliegramp dat de separatisten wel degelijk wapens hebben die een passagiersvliegtuig op 10 kilometer hoogte kunnen neerschieten.

Maar ook deze media lopen risico. Bij Novaja Gazeta zijn journalisten, zoals Poetincriticus Anna Politkovskaja, vermoord. De media lijken te bestaan bij de gratie van het Kremlin. Ze bedienen de elite, de intellectuelen en de oppositie. Kiezers die voor Poetin niet tellen, want ze steunen hem niet. Tevens kan het Kremlin zeggen bij een westers verwijt op het gebrek aan persvrijheid in Rusland: Kijk eens, we hebben wel degelijk vrije media.