Voor de Amerikanen staat al vast dat vlucht MH17 uit de lucht is geschoten met een raket van een BUK-afweergeschut, vanaf separatistisch grondgebied. De autoriteiten plaatsten een onderbouwing van die beschuldiging op de website van de Amerikaanse ambassade in Kiev.

Daarin staat onder meer dat volgens de VS uit verschillende bronnen blijkt dat de separatisten beschikten over de SA-11, het wapensysteem dat waarschijnlijk is gebruikt om het toestel neer te halen. De regeringstroepen gebruiken die luchtdoelraketten weliswaar ook, maar volgens de Amerikanen was de MH17 op het moment van de crash niet binnen het bereik van de Oekraïense luchtverdediging.

Verder is op videobeelden te zien dat een SA-11 vanuit Oekraïne wordt teruggereden naar Rusland. Op de beelden zou te zien zijn hoe de lanceerinstallatie ten minste één raket mist.

De Russen kwamen gisteren echter met een totaal andere verklaring. Er zou een Oekraïens gevechtsvliegtuig zijn gesignaleerd op de route van de MH17. Oekraïne zou bovendien vier SA-11-raketsystemen op separatistisch grondgebied hebben. Het departement heeft de Verenigde Staten gevraagd om satellietbeelden te delen, „als zij die hebben.”

Het is nu aan een onafhankelijk internationaal onderzoeksteam om een finaal oordeel te vellen. Rusland stemde daar gisteren in de VN-Veiligheidraad ook mee in. Expert hebben echter grote twijfels over de haalbaarheid van die doelstelling.

Een belangrijke reden die ze daarbij aanvoeren is dat de separatisten belangrijke bewijsstukken van de rampplaats hebben afgevoerd en het rampgebied niet hebben afgeschermd. In het actualiteitenprogramma Nieuwsuur was gisteravond een omwonende te zien die de journalist aanbood een tekening van een passagier te laten zien. Die had hij van de rampplek meegenomen naar huis. Hij stak twee vingers op: voor twee biertjes. Die deal ging niet door, maar is tekenend voor de manier waarop met de bezittingen van de passagiers is omgesprongen.

Diezelfde man had mee helpen zoeken naar paspoorten. Het geeft weinig vertrouwen in de omgang daarmee. Volgens bronnen zijn er ook paspoorten en creditcards van slachtoffers geroofd. Het maakt duidelijk dat van volledige toegang van getrainde onderzoekers, een belangrijke voorwaarde voor een goed onderzoek, bepaald geen sprake was.

Daarbij is de vraag hoe open omwonenden tegenover de onderzoekers zullen zijn, als die op zoek gaan naar getuigenverklaringen. De separatisten intimideren de lokale bevolking.

Alle diplomatieke druk ten spijt, lijkt ruimhartige medewerking van de Russische autoriteiten naar waarheidsvinding bovendien niet te verwachten. De Russen hebben inmiddels hun eigen verhaal geweven en zullen daar niet gemakkelijk van afwijken. „Poetin is een man met wie Europa niets te bespreken heeft”, stelde de Russische onderzoeker Vladislav Inozemtsev gisteren in NRC Handelsblad.

Een belangrijk stuk bewijslast kunnen raketresten zijn. Deskundigen verwachten echter dat het moeilijk wordt die resten te vinden. „Zo’n afweerraket hoeft het vliegtuig niet te raken. Vaak ontploft hij vlak bij het toestel”, aldus bomexpert John Bakker, vandaag in Trouw. „In een dergelijke raket zit vaak 75 kilo aan explosief materiaal, de scherven doorboren met gemak een aluminium wand van een vliegtuig.” De raket verwordt volgens Bakker bij een ontploffing in de lucht op 10 kilometer hoogte „tot stof en heel kleine scherfjes.” De grootste scherven zijn volgens hem één tot een paar centimeter groot.

Veiligheidsdeskundige M. van den Doel, die betrokken was bij de enquêtecommissie Vliegramp Bijlmermeer, stelde gisteren in NRC Handelsblad „niet te verwachten” dat de onderste steen boven komt. „Dat de daders voor het gerecht komen evenmin. Het is dan ook beter geen verwachtingen te wekken.”