In veel gemeenten is de volgende situatie werkelijkheid: een deel van de kerkenraad kan leven met de zogenaamde ”verklaring”. De andere leden vinden deze formulering beslist onvoldoende omdat die de kaders van de kerkorde van de PKN niet doorbreekt of overstijgt, en omdat men in geweten niet vrij is. Veelal wijzen allen deze fusie af. Hiermee is de patstelling in zowel de kerkenraad als de gemeente getekend.

Voorstel
Wij doen een voorstel. We kenden tot nu toe SoW-gemeenten zowel binnen de Nederlandse Hervormde Kerk (NHK) als binnen de Gereformeerde Kerken in Nederland (GKN). In ongeveer dezelfde lijn zouden straks toch ook hervormde gemeenten binnen de PKN en hervormde gemeenten buiten de PKN samen kunnen bestaan?

Wij stellen ons dat ongeveer als volgt voor. Stel: De kerkenraad is verdeeld (en ook de gemeente zelf). Ieder geeft aan of men wel of niet onder de PKN wil vallen. Daardoor ontstaan er als het ware twee kaartenbakken. De kerkenraad legt vast dat men als gemeente één wil blijven. Een deel van de kerkenraad valt -al dan niet met een beroep op de ”verklaring”- onder de PKN en een deel valt hier niet onder, maar beroept zich op de kerkorde van 1951. Voor de SoW-gemeenten werd er destijds een tussenorde ontworpen. Deze zal nu ook gemaakt moeten worden.

Een aantal voordelen willen we noemen. De gemeente, families en gezinnen worden niet gescheurd. Ambtsdragers kunnen blijven bij de kudde die aan hun zorgen is toevertrouwd. En gemeenten worden niet herderloos en lopen niet het gevaar vanwege financiën geen predikant meer te kunnen beroepen.

Probleem
Zoals gezegd is de achtergrondgedachte dat het destijds mogelijk was dat een gereformeerde kerk en een hervormde gemeente samengingen. Het probleem is dat er nu maar één officiële kerk is en dat het achterblijvende deel zich moet heroriënteren. We leven in een soort vacuüm en tevens in een noodsituatie.

Kerkenraden staan nu voor de keuze: Laten we de gemeente breken of kunnen we op een of andere wijze toch samen verder? Dan moeten er wel eens keuzes gemaakt worden die niet geheel te overzien zijn. Doen we dat niet, dan kan dit concreet betekenen dat een fors deel van de meelevende gemeente op korte of langere termijn de gemeente verlaat met alle (onder andere financiële) gevolgen van dien.

We zijn ervan overtuigd dat als een kerkenraad samen met de gemeente zich uitspreekt dat men één wil blijven en dat men de eenheid niet laat breken door het besluit van de synode, er mogelijkheden zijn.

Stappen
Om tot een werkbare oplossing te komen zal de kerkenraad een aantal stappen moeten ondernemen om de eenheid in de verdeeldheid toch te bewaren en te bewaken. Daarbij stellen we om te beginnen de volgende stappen voor: De kerkenraad spreekt uit dat beide delen elkaar respecteren en (h)erkennen als deel van de ene plaatselijke gemeente, aangezien het op dit moment niet zinvol (b)lijkt te zijn elkaar te overtuigen van gelijk of ongelijk. De kerkenraad spreekt uit dat men elkaar tot het uiterste wil vasthouden. De kerkenraad deelt de synode mee dat hij en de gemeente verdeeld is in de weg die men voor God en voor het geweten op grond van de Bijbel denkt te moeten gaan. Aangezien het niet de plaatselijke gemeente is die om deze nieuwe kerk vraagt en zij bovendien daartegen heeft geprotesteerd, stelt zij de synode een ultimatum om met een acceptabele oplossing te komen. Komt de synode niet met een acceptabele oplossing, dan besluit de kerkenraad dat hij desondanks kiest voor eenheid van de gemeente en geeft hij de gemeenteleden de gelegenheid om aan te geven wie tot de PKN wil behoren en wie wil achterblijven.

Een andere mogelijkheid is te overwegen om met een gastlidmaatschap te gaan werken dat een aantal rechten geeft (heilig avondmaal, heilige doop, ambtsdrager enzovoorts). De kerkenraad zal op korte termijn dit voorstel aan de gemeente moeten voorleggen en moeten vragen of men dit wil steunen.

Reacties
Natuurlijk zijn er vragen te stellen waar wij op dit moment ook geen pasklaar antwoord op hebben. Echter, waar men beseft dat de gemeente niet door het fusiebesluit gebroken mag worden, zal men moeten kiezen -ondanks de te overwinnen moeiten- voor de eenheid van de plaatselijke gemeente.

Waarschijnlijk zal dit idee reacties oproepen. Misschien leidt dat weer tot nog betere mogelijkheden. We vragen u wel niet te snel te zeggen: Dit kan niet. We weten dat er nog grote vragen zijn; onder de huidige kerkorde kan het niet. Maar waar men, nogmaals, kiest voor eenheid in plaats van breken, moet dit mogelijk zijn. Bovendien is het ruwe idee de afgelopen maanden reeds voorgelegd aan een aantal predikanten uit diverse modaliteiten. De reacties waren -tot nu toe- positief.

Laten we zo, in afwachting van de zegen van de Heere, samen werken aan een hervormd ”agreement”.

R. Dijkstra was tot eind 2003 ouderling-kerkvoogd in de hervormde gemeente te Wezep, M. C. Schouten is ouderling in de hervormde gemeente te Emst.