Commentaar: Uitgelezen e-book
Met verve probeert de uitgeverswereld de inkomsten voor zichzelf en voor schrijvers van boeken veilig te stellen. Maar de vernieuwingen in de wereld van het boek buitelen over elkaar heen. Bestaande wetgeving aanpassen lijkt niet langer soelaas te bieden. Het zijn lappen ongevold laken op een oud kleed.
De Wet op de vaste boekenprijs (2005) garandeert een vaste prijs voor een boek; bij de boekhandel, internetverkoper of supermarkt. Dat geeft uitgevers de kans om een breed en gevarieerd assortiment boeken op de markt te brengen. De auteurs ontvangen via de uitgevers het honorarium dat hun toekomt en dat mede afhangt van de oplage van het door hen geschreven boek.
De komst van het digitale boek –het e-book– zet dit systeem onder druk. Zoals al eerder de muziekwereld geconfronteerd werd met een illegaal circuit, zo nu ook de uitgeverswereld. Zonder enige moeite kan een consument (illegale) bestanden downloaden met vele duizenden boeken erop. Oude werken, maar ook nieuwe(re), waarvoor officieel auteursrechten verschuldigd zijn. Schrijfster Saskia Noort vertelde in een interview dat het boek waaraan ze een jaar had gewerkt, binnen korte tijd 15.000 keer illegaal was gedownload.
Tot nu toe is het de uitgevers van boeken en muziek niet gelukt om aan die illegale praktijken een einde te maken. Sterker, het probleem wordt steeds gecompliceerder. Bibliotheken zijn gestart met het uitlenen van digitale boeken en er is –via de website Tom Kabinet– een markt aan het ontstaan voor het kopen en verkopen van ‘tweedehands’ e-books. Gezamenlijk hebben ze al zo’n 5000 e-books in de aanbieding.
Uitgevers zien dit hergebruik van hun producten met lede ogen aan en zijn naar de rechter gestapt. Zij eisen dat internetwinkel Tom Kabinet onmiddellijk stopt met het verhandelen van e-books. De vraag is echter of dit bedrijf zich werkelijk schuldig maakt aan schending van de auteursrechten. De advocaat van Tom Kabinet trekt de vergelijking met de tweedehands markt in papieren boeken. Het komt in niemands hoofd op om daarvoor auteursrechten te betalen. Die zijn immers al voldaan bij de eerste aanschaf van het boek. De advocaat verwijst ook naar het zogenaamde Oracle-arrest (2012), waarbij het Europees hof stelde dat iemand die software van Oracle kocht de originele versie mag doorverkopen zonder toestemming.
Maar, zeggen de uitgevers, een e-book is geen software, maar informatie waarop auteursrecht rust. Slechts in ruil voor een bedrag en onder bepaalde voorwaarden mag je een e-book lezen. Als de rechter in die gedachte meegaat, betekent dat feitelijk dat tweedehands e-books niet bestaan.
De uitspraak van de rechter zal geen oplossing bieden. Het is ook de vraag of met het ‘oude’ instrumentarium aan wetten en arresten deze nieuwe ontwikkeling gekanaliseerd kan worden. Het zou beter zijn als de verschillende partijen –liefst op internationaal niveau– gezamenlijk zoeken naar een nieuw totaalconcept van beloning voor dit soort intellectuele producten.
