Al enkele weken is er in deze krant aandacht voor moslims die op straat mensen uitnodigen om moslim te worden. Nieuw is dat zeker niet. Ahmadiyyamoslims in ons land treden al decennialang op die manier naar buiten. Ook eerder al was het zo dat men zich meer op christenen richtte dan op seculiere medelanders. Bij apologetische gesprekken op straat richten moslims hun pijlen vooral op de betrouwbaarheid van de Bijbel als Woord van God. Tegenvragen over de Koran krijgen ze daarbij zelden, want wie kent dat boek voldoende om er inhoudelijke vragen over te kunnen stellen?

Verbranden

Sommige vragen over de betrouwbaarheid van de Bijbeltekst zijn voor christenen eenvoudig te beantwoorden. Het is goed uit te leggen dat het bestaan van verschillende Nederlandse vertalingen nog niets zegt over de betrouwbaarheid van de Hebreeuwse, Aramese en Griekse teksten daarachter. Dat er niet één gezaghebbende grondtekst is, maar dat er verschillende papyri en codices zijn waarvan de teksten kleine verschillen laten zien, zal de meeste christenen ook niet in verwarring brengen. Die kleine verschillen leiden immers niet tot inhoudelijke onzekerheid over de strekking. Het feit dat christenen er zich zelf voor inspannen dat die verschillen netjes gedocumenteerd worden, geeft meer vertrouwen dan het verhaal dat kalief Oethman afwijkende lezingen van de Koran liet verbranden en het feit dat onderzoekers die afwijkende tekstversies publiceren, voor hun leven moeten vrezen.

Lastiger is voor veel christenen de vraag hoe het dan toch kan dat bepaalde Bijbelteksten andere teksten uit de Bijbel lijken tegen te spreken. Als de Bijbel Gods Woord is, kan God toch niet in tegenspraak zijn met Zichzelf of vergeten zijn wat Hij eerder zei? Ook hier zou je kunnen stellen dat de Koran vergelijkbare problemen kent, zoals tegenstrijdige bepalingen over het gebruik van alcohol. Moslims hebben daarvoor de leer van de abrogatie ontwikkeld. Een later Koranvers zou een eerder Koranvers ‘opheffen’. In de ongeschapen Koran zou God al van eeuwigheid hebben vastgelegd dat Hij bepaalde wetten gefaseerd zou invoeren.

Stenografen

Belangrijker is het om in de ontmoeting met moslims helder te proberen te krijgen dat we binnen de christelijke traditie niet hetzelfde bedoelen met de uitdrukking ”het Woord van God” voor de Bijbel als binnen de islamitische traditie moslims voor de Koran. Volgens de overgrote meerderheid gaat het bij de Koran letter voor letter om de ”ipsissima verba” (de exacte woorden) die God via de engel Gabriël tot Mohammed sprak en die Mohammed mondeling doorgaf aan zijn volgelingen en door hen zouden zijn opgetekend en bewaard. Dat is niet wat de kerk belijdt met betrekking tot de Bijbel. De Nederlandse Geloofsbelijdenis maakt bijvoorbeeld verschil tussen de twee tafels van de wet van Mozes „die God zelf met Zijn vinger schreef” en de rest van de Bijbel, waarbij er gesproken wordt over een opdracht die God aan profeten en apostelen gaf en dat Hij hen bij het opschrijven door de Heilige Geest dreef.

Ook benadrukt de Nederlandse Geloofsbelijdenis het doel waarmee de Heilige Geest de Schrift liet opschrijven: ons behoud door het geloof in Jezus. De apostel Johannes stelt dat ook expliciet als motief voor het opschrijven van zijn evangelie (Johannes 20:31).

Moslims stellen op straat de vraag welke taal Jezus sprak, en als ze als antwoord krijgen dat dat (in ieder geval ook) Aramees was, is de vervolgvraag waar dan het echte Aramese evangelie is. De schrijvers van de evangeliën suggereren echter niet dat ze stenografen zijn. Slechts een enkele keer maken de evangelisten duidelijk welke taal Jezus sprak in een bepaalde situatie en welke woorden Hij daar exact bij gebruikte, door naast de Griekse vertaling het Aramese woord dat Jezus gebruikte weer te geven. Vaak vatten ze Zijn boodschap en Zijn handelingen met eigen woorden samen. We geloven dat ook dát door Gods Geest geleid is, maar we moeten daarom wel voorzichtig zijn met speculaties over betekenissen van specifieke woordkeuze en volgorde bij Bijbeluitleg. We kunnen ons daaraan vergalopperen en ondertussen voorbijgaan aan de oproep die de profeten en apostel in Gods naam tot ons richten.

Ontsteltenis

Inderdaad staan er enkele tegenstrijdigheden in de Bijbel. Soms zijn die te verklaren als we meer informatie over de achtergrond krijgen. We moeten voorzichtig zijn met snelle oordelen over teksten uit een totaal andere tijd en cultuur. Ik concludeer dat de strekking van wat God in bijvoorbeeld de boeken Koningen en Kronieken tot ons te zeggen heeft niet verandert als het aantal soldaten in een tekst niet juist is opgeschreven. Maar moslims die in hun asielprocedure te horen kregen dat één vergissing hun hele relaas ongeloofwaardig maakt, stellen dan de vraag hoe mensen die fouten maken het Woord van God zuiver kunnen doorgeven.

Tot hun ontsteltenis ontdekken ze dan ook nog dat de schrijver van zo veel psalmen zelfs bij overspel en moord betrokken was. Volgens moslims heeft David dit niet gedaan en zouden zijn geschriften anders niet betrouwbaar zijn. Enig begrip voor hun moeite kunnen we wel hebben als we ons proberen voor te stellen hoe we zelf zouden luisteren naar een predikant met een vergelijkbaar verleden. Het gaat echter nog verder, ook de twijfel van profeten en apostelen krijgt een stem in de Bijbel.

Een stem, maar niet het laatste woord. In de Bijbel zit een duidelijke historische lijn dwars door al het menselijke falen heen, die loopt naar de verschijning van Jezus Christus. Jezus heeft ook Zelf gezegd dat de Schriften van Hem getuigen. In Hem krijgt al Gods spreken door profeten en apostelen betekenis. Het eeuwige Woord van God is niet gedicteerd in een bundel soera’s, maar is mens geworden in de verschijning van Jezus Christus.

Verwachting

Dat de Bijbel het werk is van de Heilige Geest is niet iets wat door kerkelijke autoriteiten is opgelegd, zoals moslims in analogie met hun eigen traditie verwachten. Het is een gedeelde ervaring van velen de eeuwen door, dat God Zelf door de Heilige Schrift tot hen sprak. Met die verwachting moeten we in het gesprek over de Bijbel moslims ertoe bewegen die biddend te lezen.

Ds. C. W. Rentier is predikant-directeur van stichting Evangelie & Moslims. Heeft u een vraag voor deze rubriek of wilt u reageren? weerwoord@refdag.nl