Vader, moeder en vier kinderen bekijken het huis van een beroemde dominee. Wat doen ze daar, op een gewone schooldag? Onze kinderen gaan niet naar school, legt vader Looker uit. Dít is hun school. Ze krijgen thuisonderwijs, en daar hoort het bezoeken van musea bij. Het gezin Looker bezichtigt het negentiende-eeuwse huis van ds. John Rankin. Deze predikant hielp, bijgestaan door zijn vrouw en 13 kinderen, maar liefst 2000 slaven vluchten.

Het John Rankin House ligt op een heuvel vlak bij de Ohiorivier. Elke avond brandden er twee lampen. Slaven die in wanhoop in de rivier sprongen, op de hielen gezeten door hun bazen, wisten dat ze dáár moesten zijn. Ds. Rankin zou hen verder helpen, op weg naar Canada, het beloofde land van de vrijheid.

Toen ik dit huis in de Amerikaanse staat Ohio drie jaar geleden bezocht, ontmoette ik Tom en Pam Looker en hun vier kinderen. Ook in andere Amerikaanse musea zag ik ouders met hun kroost rondtrekken. Het prikkelde de nieuwsgierigheid.

Uit deze prikkeling ontstond het journalistieke project ”Verborgen leerkrachten”, over ouders en onderwijs. Centrale vraag was op welke manier vaders en moeders betrokken zijn bij de scholing van hun kind. In het Rankin House waren dat ouders die thuisonderwijs geven. Maar het kunnen ook ouders zijn die hun kind ‘gewoon’ naar school sturen. Op welke manier zijn zij betrokken?

Ik heb het project ”Verborgen leerkrachten” genoemd. Ik zie ouders namelijk als een kracht in het leerproces die doorgaans niet zo zichtbaar is, maar wel van groot belang.

Elke vader of moeder die zijn zoon of dochter weleens helpt met huiswerk, weet dat deze hulp op de achtergrond groot effect kan hebben. Maar, luidt dan een kritische vraag, is het wel slim om je kinderen te helpen? Ze moeten toch zelfstandig leren werken, op eigen benen leren staan? En bovendien: leerkrachten en leraren zijn toch opgeleid om dit werk te doen?

Om antwoord op dat soort vragen te krijgen, reisde ik langs Nederlandse en Amerikaanse scholen, en bezocht in beide landen gezinnen die thuisonderwijs geven. Voor de VS als ‘spiegelland’ koos ik omdat hier allerlei onderwijsvormen voorhanden zijn waarin ouders een rol spelen, van het daar populaire home schooling tot de privéscholen en grootstedelijke openbare scholen. In beide landen bezocht ik scholen en gezinnen, om te kijken welke rol aan ouders is toebedeeld. Het leverde een heel divers beeld op. Enkele indrukken.

Op islamitische basisschool De Roos in Zaandam ontmoette ik Sibel Soykan-Can, een 36-jarige moeder die vertelde over de bijlessen van haar dochter. In Manhattan, New York, krijgt de 12-jarige Peter privéles Chinees van een tutor, terwijl zijn 14-jarige tweelingbroer en -zus onder leiding van hun lerares Duits in de keuken een taart bakken.

Directeur Rinus van Kuil van protestants-christelijke basisschool Van Amerongen in Bunschoten maakt duidelijk dat het labelen van kinderen bij ouders algauw verkeerd valt, terwijl je een goede ingang hebt als je praat vanuit een concrete onderwijsbehoefte.

Op de reformatorische school in Pompton Plains geeft moeder Janine Haines inzicht in het vrijwilligerswerk, en legt Peter Greendyk uit hoe de verschillende gewoonten in gezinnen een uitdaging voor de school vormen. En in Dallas, Texas, zie ik hoe Jill Miller aan het ontbijt catechisatievragen overhoort, om vervolgens haar kinderen een paar bladzijden uit een pil van Churchill voor te lezen. Jon Millet, kunstdocent aan Trinity Christian Academy daar, vertelt wat „helikopterouders” zijn.

Vandaag het verhaal van het –intussen uitgebreide– gezin dat ik drie jaar geleden ontmoette in het John Rankin House.

„Het toppunt van maatwerk”

De rol van ouders in het onderwijs staat nadrukkelijk op de maatschappelijke agenda. In september vorig jaar verscheen het SCP-rapport ”Samen scholen”, waarin er aandacht voor wordt gevraagd. Staatssecretaris Dekker van OCW stelt dat „leerlingen veel beter presteren als hun ouders en de school samenwerken.”

Tegelijk heeft hij plannen om thuisonderwijs, waarin die ouderlijke rol juist sterk is, in Nederland te verbieden. Dat is merkwaardig, zegt Tonnie Nijenhuis van de Nederlandse Vereniging voor Thuisonderwijs. „Overal is er behoefte aan adaptief onderwijs, aan onderwijs op maat. Thuisonderwijs is daar het toppunt van. Maar in Den Haag is men er bang voor, omdat men het niet goed kent. Het zou van bestuurlijke lef getuigen zich er eens echt in te verdiepen. Je kunt veel leren van mensen die gemotiveerd thuisonderwijs geven. Bovendien, het gaat om een groep van zo’n 400 leerlingen, dus waar is men bang voor?”

serie Verborgen leerkrachten

Dit is het eerste deel in een serie over ouders en onderwijs. De overige afleveringen verschijnen in de bijlage puntkomma van de papieren editie.