De afgelopen weken kwam er een waslijst aan problemen bij Parmalat naar buiten. Mogelijk mist het concern een bedrag van 7 tot 10 miljard euro in zijn boekhouding. De precieze oorzaken zijn nog duister. Duidelijk is wel dat de financiële constructies die zijn aangetroffen, grote gelijkenis vertonen met die bij het Amerikaanse energieconcern Enron. Dat ging uiteindelijk ten onder aan zijn eigen ingenieuze spinnenweb.

Boekhoudfraude in de zuivelindustrie staat in de Europese Unie bijna altijd gelijk aan geknoei met melkquota. Dat is bij Parmalat zeker niet het geval. De crux blijkt vooral gebrek aan controle te zijn. Dochterondernemingen in belastingparadijzen, vervalste verklaringen die op miljardenbedragen op bankrekeningen moesten duiden en hoge schulden die buiten de balans zijn gehouden, dat is het resultaat van slechts een maand naarstig speuren in de boekhouding.

Veel Italianen zullen niet hebben verwacht dat Parmalat zich met dergelijke praktijken zou bezighouden. De vorige week ontslagen oprichter Calisto Tanzi is in Italië een man met aanzien. Sinds hij in 1961 in Parma met een pasteuriseringsfabriek begon, is Parmalat (melk uit Parma) een begrip geworden. De activiteiten reiken momenteel tot ver in Zuid-Amerika en de Verenigde Staten.

Bijna alles wat Tanzi aanraakte, veranderde in een succesvol product. Hij was degene die in de jaren zestig een grote markt zag voor melk in een driehoekige kartonnen verpakking: het zogenoemde Tetra-pak uit Zweden. Even later paste hij met gesteriliseerde melk een nieuwe Zweedse vinding toe. Melk was daardoor veel langer houdbaar, en Parmalat kon zo de beschermde markt en strenge regels voor verse melk handig omzeilen.

Tot halverwege de jaren zeventig maakte de melkverkoop circa 80 procent van de omzet van Parmalat uit. Daarna begon het concern nieuwe markten te verkennen. In eerste instantie werden kazen, desserts, boter en bechamelsauzen in commerciële jasjes gestoken, later volgden dieetmelk, vruchtensappen (onder de naam Santal), groentesauzen, soepen, snacks, koekjes, tomatensauzen (Pomi) en mineraalwater. Door de expansie kon het bedrijf vorig jaar een omzet van 7,6 miljard euro boeken.

Parmalat is ook buiten Italië bekend door de sponsoring van voetbalclub AC Parma. Parmalat verkreeg nog eerder bekendheid in de autoracerij. Het belangrijkste uithangbord was coureur Niki Lauda, die contractueel verplicht is om zijn hele leven lang in de openbaarheid een petje van Parmalat te dragen.

De grootste sprong voorwaarts heeft Parmalat evenwel in de VS gemaakt. Door vier grote overnames heeft het zich opgewerkt tot een van de belangrijkste leveranciers van zuivelproducenten op de Amerikaanse markt. Om daarvoor het geld te genereren had het bedrijf in 1990 een beursnotering nodig. Van de beurswaarde is door alle problemen vrijwel niets meer over.