Deputaten liturgie en kerkmuziek stellen in hun rapport voor om het Liedboek dat vorig jaar verscheen, inclusief de psalmen in de nieuwe berijming, vrij te geven. Iedere gemeente moet vervolgens voor zichzelf vaststellen welk ”muziekprofiel” ze heeft en op basis daarvan uit de grote diversiteit aan liederen en stijlen van het Liedboek de gezangen selecteren die bij haar passen.

Daarnaast stellen de deputaten voor om het Gereformeerd Kerkboek, dat binnen de GKV in gebruik is, zo aan te passen dat het zonder doublures naast het Liedboek gebruikt kan worden. Voor de psalmen wordt een uitzondering gemaakt: alle 150 psalmen van het kerkboek moeten weer worden opgenomen, ook al staan 48 daarvan ook bij de psalmen van het nieuwe Liedboek.

Qua gezangen moet een selectie van gezangen uit onder andere het oude Liedboek voor de kerken die het nieuwe Liedboek niet haalden, worden opgenomen. Voor het gebruik van de Psalmen voor Nu, die sinds de synode van 2008 binnen de GKV gezongen mogen worden, bieden de deputaten een handreiking aan.

Eerder volgden de GKV altijd de lijn dat de synode een lijst met vrijgegeven liederen samenstelde. Over dergelijke lijsten bestaat volgens deputatenvoorzitter ds. A. M de Hullu (Ommen) echter breed frustratie. „Het kost heel veel werk, en het valt tegen wat het oplevert.” Volgens hem is het proces om de verantwoordelijkheid voor de invulling van de eredienst bij de kerkenraden te leggen al langer gaande. „Zo hebben we dat met opwekkingsliederen ook al gedaan. Anders blijf je altijd achter de feiten aanlopen.”

De predikant is er niet bang voor om de liedkeuze aan kerken­raden over te laten. „Als een kerkenraad in staat is de prediking te beoordelen, kan hij ook deze verantwoordelijkheid aan.” Hij verwacht dat GKV-gemeenten niet aan de haal gaan met de vrijzinnige liederen die ook in het Liedboek staan. „Die liederen 
passen niet bij onze traditie. Bovendien, een predikant en kerkenraad zijn altijd aanspreekbaar op Gods Woord en de gereformeerde belijdenis.”

Hymnoloog dr. Jan Smelik uit Steenwijk, lid van de GKV, kan zich wel vinden in de lijn van de deputaten. „Ik heb steeds gezegd dat je het nieuwe Liedboek moet vrijgeven en de selectie aan de kerken moet overlaten. Je ziet namelijk dat steeds meer gemeenten zich nauwelijks iets aantrekken van de landelijke regelgeving. Bovendien: iedere geloofsgemeenschap zingt liederen die bij haar passen. Een overdreven angst voor vrijzinnigheid is niet nodig.”

Het Liedboek is door zo’n tachtig deskundigen op allerlei aspecten getoetst, aldus de hymnoloog. „Dan hoef je als gemeente alleen nog te kijken of een lied past binnen de gereformeerde theologie.” Dat er binnen de GKV alle ruimte is voor de Psalmen voor Nu, komt voort uit een proces dat al jaren speelt, aldus Smelik. „Het is de vraag of je die tendens kunt tegenhouden. In feite gaat het dan om een veel bredere vraag: wat is een eredienst? Die wordt binnen de GKV heel verschillend beantwoord.”

Ongereformeerd

Synodelid ds. G. Zomer (Waardhuizen) is kritisch over de lijn die nu uitgezet wordt. „Op formele gronden: er wordt in dit voorstel gebroken met een traditie. De liederen voor de eredienst worden niet meer gezamenlijk geselecteerd, maar die keus wordt aan de plaatselijke gemeente overgelaten. Terwijl je daar juist een kerkverband voor hebt: om elkaar te bewaren bij de waarheid en af te schermen tegen de leugen.”

Dat nu het complete nieuwe Liedboek moet worden vrijgegeven, kan de predikant niet meemaken. „Er zal een selectie moeten komen. Met een lied kun je snel een leugen verbreiden.” Het argument dat het niet meer van deze tijd is om liturgische zaken centraal te regelen en dat er ook nu al op plaatselijk vlak grote vrijheid is, vindt hij zwak. „Dat bezwaar hoor ik op meerdere dossiers. Men zegt dan dat de trein doordendert. Maar dat is typisch ongereformeerd. Gereformeerd is dat je bereid bent te reformeren.”

In de achterliggende decennia heeft de 62-jarige predikant een grote verschuiving binnen zijn kerkverband zien voltrekken. „Daar heb ik op zich geen moeite mee. Dat er in plaats van enige gezangen nu een schat aan liederen beschikbaar is, lijkt me in lijn met wat Paulus zegt.” Over de Psalmen voor Nu heeft hij een dubbel gevoel. „Ik vind het prima als je aansluiting zoekt bij de jeugd. Maar ik vind dat je ook bij de Psalmen voor Nu een selectie moet maken, net zoals we dat in het verleden met opwekkings­liederen hebben gedaan.”

Voor een nog grotere diversiteit is hij niet zo bang. „In Amsterdam maak je andere keuzes dan hier in het Brabantse Waard­huizen.” Wel ziet hij het gevaar dat, nu er zo’n groot scala aan liederen en stijlen wordt vrijgegeven, de liturgie iets van een select groepje wordt. „De liturgie is principieel van de gemeente en mag niet worden gedomineerd door een klein groepje.”

Wat verwacht ds. Zomer dat de synode gaat zeggen? „Ik denk dat de wens van de deputaten om het hele Liedboek vrij te geven, een lastige wordt. Ik hoor om me heen dat mensen die stap als te ruig ervaren. Men kiest er liever voor om aan een eigen Gereformeerd Kerkboek te bouwen. Voor de eigenheid. Maar ook voor de rust in het kerkverband. Het wordt spannend morgen.”

Welke liederen uit het Gereformeerd Kerkboek en uit het ‘oude’ Liedboek voor de kerken moeten behouden blijven? Synodeleden konden vorige week een enquête daarover invullen.

Mocht het nieuwe Liedboek de leidende zangbundel worden in de GKV, dan gaat het huidige Gereformeerd Kerkboek, een eigen uitgave van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, op de schop. Liederen die al in het nieuwe Liedboek staan, verdwijnen in de volgende uitgave van het Gereformeerd Kerkboek.

Over de vraag wat er moet gebeuren met de overblijvende gezangen, sprak de synode zich vorige week uit via een enquête. De uitkomsten daarvan zijn nog niet bekendgemaakt. Voor de keuze van de in het ‘nieuwe’ kerkboek op te nemen gezangen, konden afgevaardigden kiezen uit liederen uit het Gereformeerd Kerkboek die niet in het nieuwe Liedboek staan en uit gezangen van het oude Liedboek voor de kerken die ontbreken in het nieuwe Liedboek.