Als niet-Europeaan kan paus Franciscus, de voormalige aartsbisschop van Buenos Aires, mogelijk meer bereiken dan vorige pausen. Ook al stonden Johannes Paulus II en Benedictus XVI op goede voet met vertegenwoordigers van het jodendom, toch werd in Israël niet vergeten dat ze Europeanen waren. De laatste twee pausen kwamen nog wel uit Polen en Duitsland, landen met een sterke anti-semitisch verleden. Ook ten aanzien van moslims hoeft de huidige paus minder gewicht te dragen. Hij wordt als Zuid-Amerikaan minder aan de Middeleeuwse kruistochten verbonden.

Franciscus is de vierde paus die een reis naar het Heilige Land maakt (ook paus Paulus VI reisde er naartoe). De uitdagingen blijven voor elke paus bijna onveranderd. De belangrijkste knoop is dat er elk volgend pontificaat minder christenen in het gebied wonen. Een eeuw geleden waren de inwoners van Bethlehem grotendeels christen, tegenwoordig zijn ze een kleine minderheid.

Oude bekenden

Met de oorlogen in Irak en Syrië in de laatste vijftien jaar is de situatie in het Heilige Land nog penibeler geworden. Veel christenen zijn uitgeweken naar het Westen. Wie blijft, is in veel gevallen te beschouwen als een tweederangs burger. Een paus die de christenen –ook niet-rooms-katholieken– een hart onder het riem steekt, kan een belangrijke motivatie voor hen zijn om te blijven.

De interreligieuze dialoog is in het land van de drie monotheïstische godsdiensten ook een belangrijk thema. Als een signaal, en als novum, reizen met de paus twee oude bekenden van hem mee. Het zijn de rabbijn Abraham Skorka uit Buenos Aires en Omar Abboud van het Islamitisch Centrum in Argentinië. Met deze Argentijnse gasten wordt ook nog eens afstand tot Europa van de kruistochten bewaard.

De rooms-katholieke kerkleider zal, net als zijn voorgangers, een bezoek brengen aan zowel de Klaagmuur als de Rotskoepel in Jeruzalem. Het is moeilijk voor te stellen dat het pauselijk bezoek tot een doorbraak leidt in de interreligieuze betrekkingen. Sinds Paulus VI (1963-1978) streven de pausen naar een vredelievend samenleven. Hooguit zal Franciscus als niet-Europese paus meer benadrukken wat religies verbindt, dan wat hen van elkaar onderscheidt.

Op oecumenisch gebied probeert de paus bruggen te slaan. Hij zal een ontmoeting hebben met Bartholomeus, de patriarch van Constantinopel, die in de Orthodoxe Kerk wordt beschouwd als de ”eerste onder zijn gelijken”. In Israël zijn bijna alle denkbare denominaties van de rooms-katholieke, orthodoxe en protestantse kerken vertegenwoordigd, zonder dat ze in veel gevallen goed met elkaar overweg gaan.

Politiek

Politiek gezien heeft de paus ook een aantal noten te kraken. Het Vaticaan is ervoor dat Jeruzalem een speciale status krijgt. Israël is daartegen. Er zijn ook problemen betreffende de juridische aanspraak op de zogenaamde heilige plaatsen, en over zaken zoals het vrije verkeer van geestelijken van en naar Israël.