„Volgend jaar wordt stilgestaan bij zeventig jaar Bevrijding, maar het lijkt ons in Rhenen en omgeving goed om ook uitvoerig terug te denken aan de slag om de Grebbeberg, die voor Nederland het symbool is voor het begin van de Tweede Wereldoorlog”, zegt burgemeester Van Oostrum.

„Er leven niet veel Grebbeberg­veteranen meer. Nog één keer willen we, in aanwezigheid van een aantal oud-strijders, de oorlogsdagen herdenken. Ook is 75 jaar een soort mijlpaal, dat als getal meer zegt dan 80 jaar, en de verwachting is dat er over 5 jaar geen veteranen meer bij de herdenking kunnen zijn.”

Strategisch punt

Op en rond de Grebbeberg leverde het kleine Nederlandse leger in mei 1940 drie dagen lang een veldslag tegen de oprukkende Duitse legermacht. Op 13 mei moesten de Nederlandse militairen zich terugtrekken en ver­overden de Duitsers het strategisch belangrijke punt. Bij de strijd verloren 425 Nederlandse en 250 Duitse soldaten het leven.

In mei volgend jaar zijn er vooral herdenkingsactiviteiten, waaronder een uitvoering van de Grebbeliniesymfonie door Rhenense jeugdorkesten, een herdenkingsdienst georganiseerd door de plaatselijke raad van kerken en een concert op de Grebbeberg.

Al vanaf augustus is er maandelijks een activiteit. Van Oostrum: „Dat doen we bewust. Het gaat niet alleen om die paar dagen in mei waarop er hevig gevochten is. Voor Rhenen, Elst en andere plaatsen in de regio begon de oorlog reeds in augustus 1939, toen het leger werd gemobiliseerd en veel militairen, jonge jongens uit het hele land, hier noodgedwongen hun tijd doorbrachten.”

Mobilisatie

De historische vereniging in Rhenen bereidt een tentoonstelling voor met voorwerpen uit het dagelijks leven van Achterbergers, Elstenaren en Rhenenaren in de maanden van mobilisatie vóór de Tweede Wereldoorlog. „Voorwerpen waarbij een kort verhaal kan worden verteld over de manier waarop het leven van onze ouders en grootouders werd beïnvloed in de tijd dat honderden militairen werden ingekwartierd in onze gemeente”, aldus Willem Strous van de vereniging.

Waar is Strous naar op zoek? „De hoefsmid in Achter­berg zal de paarden van de militairen hebben moeten beslaan. Mogelijk is er gereedschap van bewaard. Er waren allerlei contacten tussen inwoners en militairen. Zijn er voorwerpen die dat tastbaar maken?”

Een belangrijke plaats in het programma is ingeruimd voor de jeugd. „Met onder meer een tentoonstelling willen we schoolkinderen duidelijk maken dat wij er nog steeds profijt van hebben dat jonge mensen toen op de Grebbeberg streden: zij kwamen op voor onze vrijheid”, aldus burgemeester Van Oostrum. „Ook is een stripboek in voorbereiding waarin wordt verteld wat hier in 1939 en 1940 gebeurde. Ook wordt gewerkt aan een uitwisseling met een school in Duitsland, in Remagen, ook een stad aan de Rijn met een brug die is beschoten.”

Voorposten

Ruim twintig, vooral lokale en regionale organisaties zijn bij de activiteiten betrokken. Op het voorlopige programma staan onder meer lezingen, wandelroutes, muziek, het naspelen van scènes uit de mobilisatietijd en de oorlogsdagen op locaties in Rhenen, een kunstmanifestatie en een fotoboek.

Op en rond de Grebbeberg en in Rhenen worden op verschillende plaatsen informatieborden aangebracht, die na de herdenkings­maanden niet worden weggehaald. Van Oostrum: „Ook in 2016 zullen bezoekers van Rhenen kunnen zien: hier waren de voorposten, in die woning zaten Nederlandse militairen van de verbindingsdienst, en in dat huis Duitsers.”