De bedrijven zijn beboet voor het maken van prijsafspraken, marktverdelingsafspraken en verboden aanbestedingsafspraken. De overtredingen hebben plaatsgevonden na de inwerkingtreding van de Wet economische mededinging in januari 1998.

Met het opleggen van de boetes heeft de NMa een eerste serie onderzoeken in de bouwsector afgerond. De bedrijven kunnen tegen de boetes nog bezwaar aantekenen bij de NMa en daarna nog in beroep gaan bij de rechter. De 100 miljoen euro is de hoogste boete die de NMa ooit aan een bedrijfstak heeft opgelegd. Eind vorig jaar gaf de kartelwaakhond de telecomsector een boete van 88 miljoen euro. De belbedrijven hadden onderling afspraken gemaakt over de vergoedingen aan verkopers van mobieletelefoonabonnementen.

De NMa legde de hoogste boete op aan bouwbedrijf BAM, dat 27,5 miljoen euro moet betalen. Volker Wessels kreeg via zijn dochter KWS de op een na hoogste boete: 19,11 miljoen euro. Bouwbedrijf Heijmans kreeg een boete van 14,8 miljoen euro en Ballast Nedam moet 14,7 miljoen betalen.

De NMa heeft bij het onderzoek gebruikgemaakt van de schaduwboekhouding van het Groningse bouwbedrijf Koop Tjuchem, waarmee de hele bouwfraude-affaire in 2001 aan het rollen kwam. Voor andere zaken baseerde de NMa zich op aanwijzingen van tipgevers of op gegevens uit eigen onderzoek. Op basis van die aanwijzingen deed de NMa diepgravend onderzoek naar diverse concrete zaken.

Een groot aantal bedrijven kreeg onaangekondigd bezoek. Zij moesten inzage geven in documenten en bestanden. De NMa hoorde ook diverse mensen.

„Door de verboden afspraken is de concurrentie in de bouwsector ernstig gefrustreerd en zijn opdrachtgevers benadeeld”, aldus de NMa. De instantie spreekt dan ook van „ernstige en zeer ernstige” overtredingen van de mededingingswet.

De praktijken in de bouwwereld leidden eind vorig jaar tot een parlementaire enquête. Een van de conclusies was dat de afspraken in de bouwwereld de prijzen hebben opgedreven. Hoeveel er te veel is betaald, valt moeilijk vast te stellen. De NMa kwam eerder uit op de schatting dat opdrachtgevers 10 procent te veel hebben betaald.

Sinds het begin van het onderzoek naar de bouwfraude in 2001 heeft de NMa al vier bedrijven beboet voor aanbestedingsafspraken in de gemeente Scheemda. Onlangs legde de instantie enkele bedrijven een boete op omdat zij weigerden mee te werken. De NMa heeft nu nog verschillende zaken in onderzoek.

Eerder deze week maakte justitie bekend dat vier bouwbedrijven (BAM, Heijmans, VolkerWessels en de Groningse Koopgroep) en twaalf van hun medewerkers volgend najaar terecht moeten staan voor de rechtbank in Rotterdam voor hun rol in de bouwfraude.

De bedrijven zeggen nog niet inhoudelijk op de boetes in te willen gaan. Ballast Nedam gaat in ieder geval in beroep. Gedurende de juridische procedure zal het concern geen mededelingen doen. Dura Vermeer reageert teleurgesteld. Het bedrijf zegt dat de opgelegde boetes in deze omvang in ieder geval gevolgen voor de financiële positie van de onderneming en de werkgelegenheid hebben. De Koninklijke BAM Groep hoopt nog altijd een schikking met de NMa te kunnen treffen.