Bakker, die in juni afscheid neemt als directeur, praat en lacht graag. Een spraakwaterval, gedreven, enthousiast. Soms valt hij stil, geëmotioneerd. Als het gaat over herinneringen aan een bijeenkomst in Rusland bijvoorbeeld. Of over zorgen om zijn gezondheid.

Zo’n twee jaar geleden stond zijn leven op de kop, vertelt hij in zijn kantoor in Driebergen. Artsen constateerden een gezwel zo groot als een hockeybal achter zijn borstbeen. „Ik was altijd druk met mijn werk. Geen tijd om stil te staan. Toen ik dat bericht kreeg, was het alsof God tegen mij zei: „Houd jij je mond even dicht. Ik wil je dingen duidelijk maken. Door de rust die ik moest nemen, sprak God tot mij.”

De tumor kon operatief worden verwijderd, hoewel het de vraag is of zijn stem, die nu schor klinkt, weer de oude wordt. Bakkers leven „kreeg een andere kleur. De zwaarte van de dood is weg. Vlak voor de operatie ervoer ik vrede, terwijl ik vroeger vaak last had van angstgedachten over de dood en de eeuwigheid. De vreugde in Hem voert de boventoon.”

De geboren Zeeuw stond in 1996 aan de wieg van Stichting Alpha-cursus in Nederland. „Een bezoek aan de Holy Trinity Brompton, een anglicaanse kerk in Londen, maakte veel indruk op mij. De gemeente bestond behalve uit een groot aantal trouwe kerkgangers uit veel mensen die nog maar kort tot geloof gekomen waren. De Alpha-cursus bleek daar een rol in te spelen. Daar bestond enorm veel interesse voor. Honderden mensen in de rij voor een introductie op het christelijke geloof? Ik wist niet wat ik meemaakte.”

Samen met de Evangelische Alliantie en zendingsorganisatie IZB besloot Bakker, die destijds bij de jongerenorganisatie Youth for Christ werkte, de Alpha-cursus in Nederland te introduceren. Eerst als vrijwilliger en vanaf 1998 als landelijk coördinator van de stichting. Sinds 2003 is hij directeur.

Tijdens een Alpha-cursus wordt het christelijke geloof op een laagdrempelige manier in tien avonden plus een weekend uitgelegd. De bijeenkomsten, die in kerken of thuis worden gehouden, beginnen met een gezamenlijke maaltijd. Daarna volgen een inleiding en gesprekken in kleine groepjes. „De Alpha-cursus moet je zien als een soort koffiehuis voor de kerk.”

Bakker, lid van de Nederlands gereformeerde kerk te Houten, noemt de cursus een revolutionaire manier van evangeliseren. „Veel christenen willen wel hun geloof uitdragen, maar weten niet hoe ze dat moeten aanpakken. Ik was daar zelf ook een voorbeeld van. Op een station een christelijk liedje spelen met een gitaar, daar voelde ik me niet prettig bij. Een Alpha-cursus organiseren is eenvoudig en laagdrempelig.”

Hij gaf de cursus tientallen keren. „Elke keer ben ik weer verbaasd over wat er gebeurt tijdens de avonden. Na afloop vroeg ik eens aan een jongen wat hij ervan vond. Hij antwoordde: „Ik heb altijd gedacht dat ik atheïst was, maar nu ik heb gehoord over Jezus, over bidden en het christelijke geloof, denk ik: Dit wil ik ook.” Het Evangelie is een kracht die mensenlevens totaal verandert. Daar kan ik talloze voorbeelden van geven.”

Inmiddels volgen jaarlijks zo’n 12.000 mensen de Alpha-cursus. Ziet u dat als uw persoonlijke succes?

Lachend: „Moet ik hier nu ja op zeggen?” Dan: „God heeft mij bepaalde karaktertrekken gegeven om deze organisatie te leiden, maar het zijn de mensen in het veld die het doen. Een vrouw van 75 geeft nu haar dertigste cursus. Bijzonder toch? Ik heb nooit gedacht: Jan, wat heb jij dit geweldig aangepakt. Integendeel, ik voel me bevoorrecht dat ik dit werk mag doen.”

Hoe kan het dat zo’n cursus aanslaat in een tijd waarin kerken leeglopen?

„Veel mensen worstelen met levensvragen. Ze vragen zich af of er meer is dan huisje, boompje, beestje. Ze stoppen die onrust vaak dicht met andere geesten, maar er blijft een hunkering naar God in hun bestaan. Zo heeft God ons geschapen, daar ben ik van overtuigd. Op de Alpha-cursus kunnen ze hun levensvragen kwijt, en ontdekken ze ook zelf de antwoorden.”

Welke vruchten ziet u?

„De gelijkenis van de zaaier leert ons dat het zaad van het Evangelie een verschillende uitwerking kan hebben. Sommige deelnemers ontdekken tijdens de cursus dat ze schuldig zijn, belijden hun zonden, beginnen een nieuw leven met Jezus en sluiten zich aan bij een kerk. Neem Stefan. Hij zat in de gevangenis en volgde daar een Alpha-cursus. Nu getuigt hij: „God gaf mij een tweede kans.” We weten echter ook van mensen die niet tot verandering komen of na een poosje afvallen.”

Hoeveel buitenkerkelijken zijn er via de cursus bij de kerk gekomen?

„Daar hebben we in Nederland geen cijfers over. Uit een onderzoek in Engeland blijkt dat een op de drie buitenkerkelijke cursisten een plek in een geloofsgemeenschap krijgt. Na de cursus begint het voor veel mensen pas. Wie helpt hen om een discipel van Jezus te worden? Christenen zouden meer met dit vraagstuk bezig moeten zijn.”

Tijdens de avonden worden deelnemers ertoe opgeroepen Jezus aan te nemen.

„Wij hebben geen verborgen agenda. Het is er ons inderdaad om te doen mensen tot Jezus te leiden. Dat gebeurt niet volgens een vooropgezet plan, maar het komt regelmatig voor dat deelnemers zo onder de indruk zijn van het Evangelie dat ze hun zonden belijden en Jezus aannemen als hun Redder.”

Kan een mens uit zichzelf Jezus aannemen?

„Dat gebeurt alleen door de Heilige Geest. Elke keer weer raak ik er verwonderd over hoe de Geest werkt op onze avonden. Ik heb zelf praatjes gehouden waar ik helemaal niet tevreden over was, maar die toch op de een of andere manier door God zijn gebruikt. Daarover blijf ik me verbazen.”

De cursus besteedt drie hoofdstukken en een weekend aan de Heilige Geest. Is dat niet onevenredig veel?

„Het is niet zo dat, zoals sommige critici stellen, de cursus meer nadruk legt op de Heilige Geest dan op God de Vader of Jezus; het gaat ons juist om de Drie-eenheid. Verrassend genoeg staat er in het Nieuwe Testament vaak vermeld dat Jezus vol was van de Heilige Geest. In veel gereformeerde kerken is de Heilige Geest de meest veronachtzaamde persoon in de Drie-eenheid. Er wordt wel gesproken over de vruchten van de Geest, maar niet over de gaven. Die zouden na de tijd van de apostelen niet meer nodig zijn. Onze theologie houdt niet op bij Goede Vrijdag.”

De evangelicale leider John Stott vreesde dat de cursus een voertuig is om de charismatische beweging de kerk in te dragen.

„In de jaren negentig was de charismatische beweging sterk in opkomst. Ik heb de indruk dat alle kritiek daarop op de Alpha-cursus is geplakt. Wij besteden aandacht aan de bijzondere gaven van de Geest, zoals tongentaal, gebedsgenezing en profetie. Maar dat we daarmee de charismatische beweging de kerk indragen, gaat me te ver. Ik denk wel dat de Alpha-cursus een correctie aanbrengt op het denken in de kerk over de Heilige Geest.”

Er is inmiddels ook een „orthodox” alternatief voor de Alpha-cursus: Christianity Explored. Hoe kijkt u daar tegenaan?

„Wat mij betreft kunnen deze varianten prima naast elkaar bestaan. Als de Alpha-cursus voor traditionele kerkleden een brug te ver is, dan is het goed om hun ook een middel in handen te geven. Een lid van de Gereformeerde Gemeenten heb ik onlangs naar Christianity Explored verwezen. De Alpha-cursus is te vrolijk voor jullie, zei ik. Als er maar over God en het christelijke geloof wordt gepraat, is de doelstelling wat mij betreft behaald. Wel zie ik liever dat kerken de handen ineenslaan voor evangelisatie, zodat we als eenheid naar buiten treden.”

U stapt over naar Alpha Europe omdat u de afgelopen jaren „steeds meer hart voor Europa hebt gekregen.”

„Voor mijn werk ben ik veel in andere landen in Europa geweest om conferenties over de Alpha-cursus te organiseren. Europa is het fascinerendste, maar ook het moeilijkste werelddeel als het gaat over evangelisatie. De secularisatie slaat er hard toe. Toch worden er in Roemenië jaarlijks ruim 300 Alpha-cursussen gegeven, in Frankrijk meer dan 1000, waarvan het merendeel in de Rooms-Katholieke Kerk. Ik zet me er graag voor in om het Evangelie te brengen op plaatsen waar dat hard nodig is.”

Wat was het mooiste moment in uw loopbaan?

„Ik ben betrokken geweest bij de zogenaamde Trans Siberië Alpha Express. In steden langs die spoorlijn organiseerden we Alpha-conferenties. Tijdens een bijeenkomst in het Russische Krasnojarsk kwam een groep stralende vrouwen naar voren.”

Bakker is even stil, slikt. Dan, haperend, met tranen in de ogen: „Ze vroegen voorbede voor hun mannen die kapotgingen door de drank. Veel mannen worden als gevolg van hun alcoholverslaving niet ouder dan 60 jaar. Die vrouwen waren daar zo verdrietig over. Het zette me stil bij de nood van Rusland. Dit land heeft God nodig. Het zou er zo anders uitzien als God het daar voor het zeggen had. Tegelijk bezorgde deze ervaring me veel motivatie om door te gaan met ons werk. We zouden wel gek zijn als we de blijde boodschap niet verspreiden.”

Jan Bakker

Jan Bakker werd op 22 februari 1954 geboren in Axel, Zeeuws-Vlaanderen. Hij groeide op in een gereformeerd vrijgemaakt gezin in Rotterdam. Na een loopbaan als leraar in het basis- en later het middelbaar onderwijs werkte hij zeven jaar bij de jongerenorganisatie Youth for Christ. Vervolgens was hij een jaar in dienst van de christelijke mensenrechtenorganisatie Jubilee Campaign.

In 1998 startte Bakker als landelijk coördinator van Stichting Alpha-cursus Nederland. De cursus geeft een introductie op het christelijke geloof. Sinds 2003 is hij directeur. Op 1 juli 2014 stapt hij over naar Alpha Europa. Bakker is gehuwd met Gertruud Kemper en is vader van drie zonen en een dochter en grootvader van een kleindochter. Hij kerkt in de Nederlands gereformeerde kerk te Houten.