Twee ongevallen met dodelijke afloop moesten vorige maand worden toegevoegd aan de lange lijst van ongelukken op de A15 in de Betuwe. Gemeenten en bedrijfsleven dringen al jaren aan op een grondige aanpak van het vaak overvolle en daardoor gevaarlijke traject tussen Valburg en Deil. Van minister Schultz van Haegen verlangen ze snel maatregelen.

Rond de gemeenteraadsverkiezingen, in maart, had minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) al duidelijkheid zullen geven over de manier waarop ze de verkeersveiligheid op de A15 tussen de knooppunten Deil en Valburg wil verbeteren. Dat beloofde ze afgelopen november tenminste in een overleg met Tweede Kamerleden. „Tot op heden hebben we vanuit het ministerie nog niets vernomen”, zegt dr. Miranda de Vries van de regio Rivierenland, het samenwerkingsverband van tien gemeenten tussen de grote rivieren, zelf burgemeester van Geldermalsen. „Onder elkaar noemen we het Betuwse deel van de A15 wel „de ver­geten snelweg.” We moeten een lange adem hebben.”

Dat de A15 rondom Tiel veiliger gemaakt moet worden, lijkt De Vries zonneklaar. Op het Gelderse deel van de rijksweg vielen van 2003 tot en met 2012 21 doden bij 19 ongevallen, berekende het Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Gelderland op verzoek van Omroep Gelderland. Er waren meer dan 200 ernstig gewonden. In 2013 kostten ongevallen op het traject aan drie weg­gebruikers het leven.

Kop-staartbotsing

„Het beeld is zeer divers”, oordeelde de minister vorig jaar in antwoord op vragen van de Tweede Kamerleden Kuiken en Kerstens (PvdA). „De ongevallen hadden op wisselende locaties plaats over de gehele dag en hadden verschillende oorzaken zoals klapbanden van voertuigen, afgevallen lading en kop-staartbotsingen door ‘schokgolffiles’, die ontstaan wanneer dicht op elkaar rijdende voertuigen gaan remmen.” Een inventarisatie leert dat verhoudings­gewijs veel ongelukken werden veroorzaakt door vrachtwagenchauffeurs die op een file inreden, zoals vorige week nog bij Geldermalsen gebeurde.

„Een eenduidige oorzaak is er volgens verkeerskundigen inderdaad niet”, erkent De Vries. „Ze zien wel verband met het relatief grote aandeel van vrachtverkeer bij een grote verkeersdrukte, een relatief hoog aantal afritten op korte afstand, rijgedrag van chauffeurs dat wordt beïnvloed door smartphonegebruik, en het ontbreken van signalering bij filedrukte.”

Verbreding van de A15 van tweemaal twee naar tweemaal drie rijstroken ziet de regio Rivierenland het liefst. „Maar we snappen ook”, aldus de burgemeester van Geldermalsen, „dat dat niet zo snel is geregeld als het economisch minder gaat. Met de wijsheid van nu denken we soms: Hadden we de A15 maar verbreed toen de hele weg toch al openlag voor de aanleg van de Betuweroute.”

Tweemaal drie rijstroken is de standaard in Nederland, bevestigde het ministerie van Infrastructuur en Milieu vorig jaar in een briefwisseling met de gemeente Neder-Betuwe, tenzij tweemaal twee rijstroken ook op de lange termijn voldoende is. En dat gaat voor het A15-traject op, meent het departement. Het weggedeelte geldt niet als verkeersknelpunt, evenmin zou zijn aangetoond dat tweemaal twee rijstroken ontoereikend is. Bovendien, schreef het ministerie, is er voor verbreding tot 2028 geen geld.

Matrixbord

Eerder had Neder-Betuwe samen met buurgemeenten en het bedrijfsleven al verzocht om bijvoorbeeld matrixborden die de gewenste snelheid aangeven of mededelingen aan de weggebruikers waardoor een file eerder bekend is en de snelheid kan worden aangepast. Rijkswaterstaat vond matrix­borden niet noodzakelijk; het wegvak zou niet gevaarlijker zijn dan vergelijkbare weggedeelten waar evenmin matrixborden staan. In haar antwoord aan de parlementariërs Kuiken en Kerstens gaf Schultz van Haegen aan dat matrixsignalering op grote delen van de rijksweg te duur is.

Burgemeester De Vries: „Bij het plaatsen van matrixborden is de A15 in het verleden over het hoofd gezien. De minister schijnt die borden nu technologie van vroeger te vinden, horen wij van ambtenaren van Rijkswaterstaat. Zij verwacht meer van nieuwe ”in-car technologie”, zoals file­waarschuwingen via navigatiesystemen. Niet iedereen rijdt echter op navigatie, zeker niet degenen met een vaste woon-werkroute via de A15, die wel weten hoe ze van A naar B moeten komen.”

De regio Rivierenland vroeg de minister in januari „minimaal over te gaan tot” het plaatsen van een filedetectiesysteem, dat het verkeer attendeert op opstoppingen verderop, gecombineerd met een inhaalverbod voor vrachtwagens. „Tussen Deil en Valburg is er nu, op een enkele plek na, geen file­detectie. Daarom worden files ook niet opgemerkt”, zegt De Vries. „Wie elke ochtend van Nijmegen naar Geldemalsen of Deil rijdt en meer dan eens op de A15 stilstaat, hoort daar op de radio om die reden geen filemelding van.”

Doorstroming

Op het traject staan geregeld files. Volgens onderzoek van de Kamer van Koophandel Midden-Nederland doen de grootste problemen zich in de avondspits in oostelijke richting voor. „Op het gehele traject vanaf knooppunt Deil tot aan Ochten is er sprake van slechte doorstroming. Het gedeelte tussen Deil en Meteren spant de kroon. Vanuit Tiel richting Rotterdam is de doorstroming vooral tussen Echteld en Tiel-West sterk verslechterd.”

Er moet wat gebeuren, vindt de regio. „De bereikbaarheid van Rivierenland staat onder druk. Het verkeer neemt tot 2020 met 12 tot 14 procent toe. Met name de verwachte groei van het vrachtverkeer gaat tot meer doorstromingsproblemen leiden. De A15 zit nu al aan de maximale capaciteit en is verouderd.”

De regio voorziet economische schade. De Vries: „Rivierenland ligt op een kruispunt van twee belangrijke doorvoerwegen, de A2 en de A15. De vele (inter)nationale distributie­centra die er gevestigd zijn, worden niet graag geconfronteerd met meer tijdverlies door files in spitsperioden. Ook de fruittelers in de regio zijn erbij gebaat dat hun producten snel in de winkels liggen. De verkeersdruk heeft bovendien na­delige gevolgen voor het transport tussen Rotterdam en het Duitse Ruhrgebied. Je kunt de beste haven van de wereld hebben, maar als het verderop stagneert, heeft Neder­land een probleem. Tot aan Gorinchem is het voor de A15 ondertussen ge­regeld. Kom nu maar op, zeggen we als regio, en pak het stuk na Gorinchem richting Arnhem aan.”

De regio Rivierenland heeft de steun van EVO en Transport en Logistiek Neder­land (TLN), belangenorganisaties voor het wegvervoer, en werkgeversorganisatie VNO-NCW Midden. Gedrieën zijn die een actieve lobby begonnen om de A15 onder de aandacht van politici in Den Haag te brengen. Leander Hepp van TLN: „Structurele maatregelen zijn nodig om de toenemende verkeersstroom, waaronder het goederenvervoer, ook in de toekomst te kunnen verwerken. Verbreding naar tweemaal drie rijstroken is de oplossing voor de files en indirect ook voor de verkeersonveiligheid. De A15 is een belangrijke achterlandverbinding voor de Rotterdamse haven en bovendien dé levensader voor het regionale verkeer. Door het hoge aandeel vrachtverkeer –14.000 wagens per dag– en de inhaalverboden ontstaan er colonnes van vrachtauto’s. Bij toe- en afritten geeft dat gevaarlijke situaties. Omdat file­detectie ontbreekt, komt het geregeld voor dat achter­opkomend verkeer een file niet opmerkt, met alle gevolgen van dien.” De organisaties stellen maatregelen voor als doorgetrokken markeringslijnen bij toe­ritten, ‘chevronstrepen’ op het wegdek, waardoor de onderlinge afstand tussen voertuigen inzichtelijk wordt, en file­detectie op file­gevoelige punten.

Onnodig gevaar

„De minister is laat met haar duidelijkheid”, zegt burgemeester De Vries. „Hopelijk treft ze nu snel goede maatregelen.” Ook Kamerlid Kuiken wacht op de in november toegezegde helderheid. „In maart zou Schultz van Haegen al laten weten hoe ze denkt over filedetectie tussen Deil en Tiel. Inmiddels zijn we bijna in mei. Elke dag dat we geen maatregelen nemen, betekent onnodig gevaar.”

Rijkswaterstaat: A15 heeft de aandacht

„Rijkswaterstaat heeft aandacht voor de A15”, zegt woordvoerder Henk Voerman. „Om de verkeersveiligheid te verbeteren, worden dit jaar de markeringen op de weg bijgesteld. Met aanpassing van de strepen tussen de rijstroken wordt bevorderd dat invoegen soepeler verloopt.”

Daarnaast wordt volgens Rijkswaterstaat het inhaalverbod voor vrachtwagens op het traject op zeer korte termijn gewijzigd. „Deels gaat het om uitbreiding van het verbod, voor een ander deel om maatregelen om colonnevorming van vrachtwagens tegen te gaan.”

Voerman: „Verder wordt onderzocht of er op het traject een filedetectiesysteem moet komen of dat we gebruik kunnen maken van innovatieve verkeerstechnieken om het verkeer soepeler te laten doorstromen.”

„Spoor en water beter benutten”

Kan de Betuweroute de A15 niet voor een deel ontlasten? Burgemeester De Vries (regio Rivierenland): „Wat ons betreft mogen er meer treinen over de Betuwelijn rijden. Als een betere benutting van spoor en water, in combinatie met goede overslagstations, bijdraagt aan een veiliger rijksweg, dan graag. De regio Rivierenland wordt niet gelukkiger van zo veel mogelijk auto’s over de A15.”

ANWB: A15 is overbelast

In één week tijd ontving de ANWB vorig jaar zomer na een oproep zo’n 800 mails met opmerkingen over het Betuwse deel van de A15. „Nogal wat weggebruikers zeiden dat zij zelf een aanrijding bij herhaling slechts ternauwernood konden voorkomen”, meldde de automobilistenbond toen.

„De A15 is aan het einde van haar capaciteit”, meent de ANWB. „De rechterstrook is vol met vrachtverkeer, met vaak weinig tussenruimte. De linkerstrook wordt gevuld met personenauto’s. In zo’n overbelaste situatie zijn minieme verstoringen al voldoende om uit het niets files te laten ontstaan. Zo houden sommige chauffeurs zich niet aan het inhaalverbod voor vrachtwagens, waardoor het overige verkeer ineens moet afremmen. Extra complicerend is dat het zicht op plotselinge files afneemt bij viaducten. De grote snelheidsverschillen –130 kilometer per uur voor personenauto’s, 80 voor vrachtauto’s– zijn evenmin bevorderlijk voor de veiligheid.”