Tijdens de synode van de Protestantse Kerk in Nederland presenteerde het dienstencentrum van de kerk vrijdag een onderzoek waaruit bleek dat deze kerk vorig jaar maar liefst 60.000 leden verloor.

Ook het Sociaal en Cultureel Planbureau bracht maandag weinig opwekkende onderzoeksgegevens naar buiten. In 1970 rekende zich ruim twee derde van de bevolking tot een kerkgenootschap, anno 2014 is dat nog maar 30 procent. Het kerkbezoek nam nog dramatischer af. In de jaren zestig ging de helft van de bevolking wekelijks naar de kerk. Nu is dat nog maar een schamele 10 procent.

Het is verleidelijk om te somberen vanwege deze harde feiten en een klaagzang aan te heffen over het gure geestelijk klimaat in ons land. Dat mag. Maar moeten kerken en kerkmensen ook niet naar zichzelf kijken? Wat is er niet kapotgemaakt bij slachtoffers van seksueel misbruik binnen de Rooms-Katholieke Kerk? En wat te denken van de verdeeldheid tussen kerken? En in hoeverre zijn gelovigen in hun omgeving en in hun gezinnen voorbeelden ter navolging?

Wie deze vragen op zich laat inwerken, kan niet anders dan concluderen dat het een wonder is dat er nog gemeenten en kerken zijn in ons land. Bovendien zijn er ondanks de gepresenteerde cijfers ook nog veel goede en positieve dingen te noemen. Jaarlijks worden vele duizenden kinderen gedoopt en doen vele duizenden belijdenis. Een blik over de grenzen doet ook wonderen. Het christendom in China groeit pijlsnel, zo berichtte deze krant dinsdag. En Wycliffe Bijbelvertalers liet pas weten dat het nog nooit zo druk is geweest met vertalingen als op dit moment.

Daarmee kunnen Nederlandse christenen in hun omgeving niet de boel de boel laten. Ontkerkelijking is een gevolg van individualisering en de emancipatie in een welvarende samenleving. Die zorgen ervoor dat veel mensen God niet meer nodig denken te hebben. Maar de gevolgen van de individualisering en emancipatie zijn veel diepgaander: gemeenschapsvorming verschrompelt en egoïsme neemt toe.

Er is een beweging nodig die mensen weer betrekking geeft op elkaar. Dezelfde overheid die door de verzorgingsstaat mensen onafhankelijker maakte van elkaar, heeft momenteel een tegengestelde beweging in gang gezet. Minder verzorgingsstaat, meer participatiesamenleving. Mensen die zorg nodig hebben, moeten eerst in hun eigen omgeving kijken welke mogelijkheden er zijn. De reden dat de overheid dit wil, komt helaas niet voort uit altruïsme, uit onbaatzuchtigheid, maar uit het feit dat de verzorgingsstaat onbetaalbaar wordt.

Maar deze ontwikkeling biedt kerken en kerkleden wel kansen om in hun omgeving tot zegen te zijn. In toenemende mate zien ouderen en jongeren een taak voor zichzelf weggelegd in hun leefomgeving. Ook in buurten en steden waar weinig christenen wonen. Evangelisatieposten en pioniersplekken tonen aan hoe belangrijk gemeenschapsvorming is. Dat is een voedingsbodem voor het christelijk geloof en mag daar ook een vrucht van zijn.