Over het gehele politieke spectrum blijft het EU-debat steken in een rekensom: wat levert de EU mij op? Maar veel meer dan een economische eenheid is de EU een oude, hoogontwikkelde beschaving die bedreigd wordt door haar omringende falende staten. Daarom hebben we juist meer EU nodig.

In opdracht van de PVV werd onderzocht wat het voor Nederland in economische zin betekent als het uit de EU stapt. Het rapport concludeert onder andere dat het verlaten van de EU de Nederlandse economie de komende tien jaar 
10 procent extra groei kan opleveren. Dat is niet mis. Het is goed dat burgers zoals u en ik nu ook betrokken worden in het debat, ook al is de aanleiding een recente crisis.

Beschaving

Helaas brengt de financiële crisis de EU niet alleen terug naar het centrum van het debat, ze ontneemt ons ook het zicht op de waaromvraag van de EU. We meten de EU inmiddels alleen nog maar af aan het voordeel dat zij ons als land en burger brengt. Maar is dat de reden waarom zij bestaat?

Het is waar dat het qua welvaartsniveau de EU al gedurende de moderne geschiedenis voor de wind gaat. Maar welvaart is geen op zichzelf staand fenomeen. Hij is een resultante van ons welzijn, dat op zijn beurt gebaseerd is op een diep gewortelde, gerijpte, rijke beschaving. Een beschaving waarin het denken van de Grieken, het recht van de Romeinen, de liefde van het christendom, het creatieve en nieuwsgierige van de renaissance, de eigen verantwoordelijkheid van de Reformatie, het kritische van de verlichting, de vrijheid van de Franse Revolutie, de individualiteit van de romantiek en de ongekende mogelijkheden van de industriële revolutie samengesmolten zijn.

Een smeltkroes van aanvankelijk vaak botsende waarden zoals gelijkwaardigheid, vrijheid, individualiteit, waarheid, openheid en integriteit, maar ook deugden zoals rechtvaardigheid, moed en geloof, die soms als vanzelf, maar meestal na conflict, zich in Europa tot elkaar zijn gaan verhouden op nationaal, internationaal en supranationaal niveau.

Dat resulteerde in een vredige, veilige, rechtvaardige, democratische, voorspoedige en stabiele omgeving. Met uitingsvormen zoals verzorgingsstaten, hoogwaardige cultuur, hoogstaande architectuur, prachtige kunst, topwetenschap, vernuftige techniek en gezonde burgers. Dat is Europa.

De EU is er niet primair voor onze economische groei. Wie op economische groei focust zal teleurgesteld blijven in de EU. Forse economische groei hoort bij tijgerlanden zoals India, Brazilië en China, die nog een lange weg te gaan hebben qua welvaart. Het primaat van de EU is om onze beschaving met haar waarden en verworvenheden te bestendigen. Om te voorkomen dat we vervallen tot chaos en oorlog, wat de filosoof Hobbes typeert als de natuurlijke staat.

Chaos

Zo’n staat van verval is al snel bereikt. De gehele zuidelijke en oostelijk grens van de EU geldt daarvoor helaas als klinkend bewijs. In het oosten heeft de EU te maken met de corrupte dictatuur Wit-Rusland, het wankele Oekraïne en Turkije, waarin de rechtstaat langzaam lijkt te worden afgebroken. In het zuiden heeft de EU te maken met een onafgebroken as van falende staten van Mauritanië tot India. Een gigantische regio, die steeds verder vervalt in chaos en burgeroorlog, min of meer samengehouden door een hedendaagse versie van de islam. Een regio waar de kleine, ultrarijke bovenlaag van oliesjeiks en corrupte politici helemaal niets uitvoert en geen enkele lotsverbondenheid toont met de onderlaag.

Deze as van chaos vormt niet alleen een bedreiging voor de fragiele zuidgrens van de EU, maar ook voor haar fragielere zuiderbuur Afrika. Het is verbazingwekkend en zorgelijk dat het debat in de EU niet hierover gaat. Is het probleem van de ons omringende chaos niet veel omvangrijker dan de economische kwestie? Bedreigt die chaos niet direct de pilaren van onze beschaving: een vredige, veilige, rechtvaardige, democratische, voorspoedige en stabiele omgeving?

Om niet te vervallen in chaos en oorlog is juist meer EU nodig. De EU moet als mondiaal machtsblok eindelijk eens de bereidheid tonen om haar eigen grenzen te verdedigen. En de moed om Afrika, waar het steeds beter gaat en waar dus veel op het spel staat, militair te helpen om het omvallen van fragiele staten te voorkomen. Ten slotte zal de EU als machtsblok de dialoog moeten aangaan met burgers uit omringende falende staten, om samen te bepalen wat de EU voor deze landen kan betekenen.

De waaromvraag eerlijk beantwoorden vergt moed, want 
het vraagt offers. Maar als we behalve schulden ook een 
mooie beschaving willen door-
geven aan onze kinderen, hebben we niet minder maar juist meer EU nodig. Meer dan ons nu misschien lief is.

De auteur is journalist en organisatieadviseur en vaak werkzaam in ontwikkelingslanden. Dit artikel is een ingekorte versie van een opiniestuk van zijn hand voor het CDA magazine.