De landelijke kerkvergadering van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) komt donderdag en vrijdag bijeen in congrescentrum De Werelt in Lunteren. Een belangrijk deel van de tijd zullen de synodeleden besteden aan de bespreking van zeven brieven over het ambt, geschreven door scriba dr. A. J. Plaisier. Die zijn niet zozeer bedoeld om een nieuwe ambtstheologie te ontwikkelen, maar om het gesprek aan te gaan over het functioneren van de ambten binnen de kerk. Want daarover bleken nogal wat vragen te leven.

De ambtsleer werd weer actueel toen de generale synode in 2012 over de positie van de kerkelijk werker sprak. Op tafel lag toen een voorstel om onderscheid te gaan maken tussen junior predikanten, basispredikanten en senior predikanten. De synodeleden kwamen echter tot de conclusie dat je eerst een duidelijke visie op het ambt moet hebben om hierover besluiten te kunnen nemen. Het moderamen werd daarom gevraagd een „aanzet” te geven tot het formuleren van een duidelijke ambtstheologie.

En die aanzet kwam er. De synode hield in november vorig jaar een „verkennende bespreking” op basis van de nota ”Het ambt in discussie”. Daarin kwamen allerlei vragen en knelpunten rond het functioneren van het ambt in de kerk aan de orde. Na afloop toonde dr. Plaisier zich tevreden. De synodebespreking was volgens hem „een prima inzet op de discussies die wij in volgende vergaderingen gaan voeren.”

Donderdag is het dan zover. De landelijke kerkvergadering buigt zich ’s morgens en ’s middags over de zeven brieven die dr. Plaisier in de tussentijd over het ambt schreef. Deze zijn geadresseerd aan respectievelijk de gemeente, de kerkenraad, de ouderling en diaken, de predikant, de classis, de rooms-katholieke bisschoppenconferentie en de missionair werker. Kerkleden kunnen tot september volgend jaar reageren, zodat de synode in 2016 de bezinning op het ambt kan voortzetten.

Realisme

De keuze om de eerste brief aan „de gemeente” te richten maakt duidelijk dat de Protestantse Kerk wil insteken bij het belang van het ambt van alle gelovigen. De opvallendste brief is echter gericht aan een ander kerkgenootschap: de Rooms-Katholieke Kerk. In de zesde brief vraagt de Protestantse Kerk de bisschoppenconferentie of de kerken elkaars ambten kunnen erkennen „als diensten die God gebruikt”, zonder dat de kerken elkaars ambtsvisie ten volle delen.

De ambtsvisies van beide kerkgenootschappen liggen op sommige punten ver uit elkaar, bijvoorbeeld wat de paus betreft. In zijn brief stelt dr. Plaisier dat de Reformatie geen „principieel bezwaar” had tegen bisschoppen. „Wel was de bisschop in het oog van de reformatoren te zeer een wereldlijke figuur geworden, die aan de kerntaak: de dienst van Woord en sacrament en de pastorale dienst, onvoldoende toekwam. In plaats van deze dienst zagen zij hoe een kerkelijke ambtsstructuur was ontstaan die dreigde tussen Christus en de gelovigen in te staan.”

De belangrijkste vraag is echter, aldus dr. Plaisier, hoe de kerk in een postchristelijke wereld missionair kan zijn. De scriba stelt de rooms-katholieke bisschoppenconferentie dan ook voor elkaars ambten te erkennen „als diensten die God gebruikt in de apostolische missie.”

Missionair ambt

Ook in de zevende brief draait het om de missionaire opdracht van de kerk. Dr. Plaisier stelt de vraag of er een missionair ambt moet komen, naast dat van predikant, ouderling en diaken. „De inrichting van het ambt is flexibel en staat open voor nieuwe ontwikkelingen”, stelt hij. „Het kan zijn dat er een vierde ambt nodig is. Zoiets als de evangelist uit het Nieuwe Testament. In de praktijk van het werk zal moeten blijken wat nodig is. De kerk zit in een transformatieproces en dat kan ook gevolgen hebben voor de invulling van onze ambten.”

Nieuwe gemeenschappen –die kunnen samenkomen in een kerkgebouw, kroeg, bibliotheek of buurthuis– stellen de kerk voor de vraag of gemeentestichters en „pioniers” mogen preken en het heilig avondmaal en de doop bedienen. „Moeten ze in dat geval bevestigd worden als ouderling door een gemeente of classis die achter het pionierswerk staat? Onze kerkorde biedt daarvoor de ruimte en we zullen die ruimte optimaal gebruiken. Maar de vraag blijft, of er typisch ambtelijke handelingen zijn.”

De synode spreekt donderdag ook over pioniersplekken en binnenlandse oecumene. Het gaat vrijdag onder meer over ICCO en categoriaal pastoraat.