Jezus aan het kruis met uitgestrekte armen is de meest populaire voorstelling van de kruisdood, maar door de eeuwen heen niet de enige, aldus Matteo Borrini, forensisch archeoloog van de John Moores University in het Britse Liverpool. Hij presenteerde zijn opmerkelijke resultaten in februari op een bijeenkomst van de American Academy of Forensic Sciences in Seattle.

Borrini onderwierp de veelbesproken lijkwade van Turijn aan een nieuw onderzoek. In dat linnen grafkleed staan vage afdrukken van een gekruisigde naakte man. Langs zijn lichaam lijkt bloed te stromen; en ook andere wonden zouden hun afdruk op het linnen hebben achtergelaten.

De echtheid van de lijkwade van Turijn wordt allang betwist. Volgens een studie van de Politecnico di Torino-universiteit in Turijn die in februari werd gepubliceerd, is de lijkwade echt. De afdruk van het mannelijke gezicht op het linnen zou zijn gemaakt door neutronen die geactiveerd werden door een aardbeving in Jeruzalem met een kracht 8,2 op de schaal van Richter in het jaar 33 na Christus.

Proefpersoon

Volgens anderen gaat het hoogstwaarschijnlijk om een middeleeuwse vervalsing uit de 14e eeuw. Dat zou blijken uit koolstofdateringen en historisch onderzoek.

Maar een vervalsing betekent volgens Borrini niet dat de lijkwade per se waardeloos is. „Als het een vervalsing is, blijft het een zeer interessant kunstwerk en een uiting van menselijk vernuft”, aldus de onderzoeker onlangs in het populairwetenschappelijk tijdschrift New Scientist.

Als de lijkwade een vervalsing is, heeft de maker ervan een totaal andere voorstelling gehad van de kruisiging van Jezus dan de tegenwoordig gebruikelijke. Borrini nam de proef op de som. Hij wilde achterhalen hoe de ‘bloedvlekken’ op de linkerarm sporen met de doorstroming van bloed in de pols van een gekruisigde.

Collega Luigi Garlaschelli van de universiteit van Pavia fungeerde als proefpersoon. Hij kreeg een buisje aan zijn hand bevestigd waaruit bloed druppelde, alsof er spijkers door zijn hand waren geslagen. Daarmee moest Garlaschelli verschillende kruisigingshoudingen aannemen.

Uit deze proef blijkt dat de bloedvlekken op de lijkwade alleen kunnen zijn gemaakt wanneer de gekruisigde met zijn handen boven zijn hoofd aan het kruis zou zijn vastgemaakt, in een soort Y-, en niet in de klassieke T-positie. Borrini: „Deze houding is pijnlijk en veroorzaakt ademhalingsproblemen.” Iemand die zo is gekruisigd, overlijdt door verstikking.

De middeleeuwse maker van 
de lijkwade leefde kennelijk in de veronderstelling dat een gekruisigde met zijn handen boven zijn hoofd werd opgehangen, dus in een Y-, en niet in de T-positie. Volgens Borrini is dat een schouwspel dat in die tijd geregeld te zien was: met behulp van touw werden slachtoffers met hun armen boven hun hoofd aan een dwarsbalk opgeknoopt.

De proef van Borrini bevestigt de resultaten van eerdere experimenten door Gilbert Lavoie, een arts uit Massachusetts. Ook hij suggereert in zijn boek ”Unlocking the Secrets of the Shroud” een Y-vormige kruisiging. Niels Svensson, een Deense arts, kwam eerder tot de conclusie dat de traditionele kruisigingshouding niet overeenstemt met de afdruk op de lijkwade. Ook kunstenaars zoals Peter Paul Rubens schilderden Jezus aan het kruis herhaaldelijk in een Y-houding met de armen boven het hoofd.

Als de lijkwade een vervalsing is, is deze volgens Borrini vak­kundig gemaakt. De vervalser heeft dan exact de juiste bloedspatten gemaakt om een gekruisigde in Y-positie te suggereren. Of het juiste patroon is bij toeval ontstaan. „De kunstenaar kan ook om artistieke redenen hebben besloten om de stroompjes bloed parallel te laten lopen met de armen”, aldus Borrini.