De komst van Albert Heijn in België veroorzaakt vanaf het begin voor de nodige commotie. De weggeefoorlogen met voedsel als inzet doen het debat over eerlijke prijzen weer in alle hevigheid oplaaien. De prijszetting van Albert Heijn zet alles op zijn kop. Onderzoeksbureau Nielsen toont aan dat in de plaatsen waar Albert Heijn een vestiging heeft, de prijzen bij de concurrentie gemiddeld 2 procent lager liggen dan elders in het land.

De werkmethode van Albert Heijn betekent op lange termijn een gevaar voor het voortbestaan van onze eigen land- en tuinbouwsector. Albert Heijn werkt buiten het ketenoverleg om en maakt individuele afspraken met telers. Bovendien worden er geen lokale Belgische telers ingeschakeld, dit in tegenstelling tot dat wat de supermarktketen propagandeert.

Door zijn werkwijze kan Albert Heijn op korte termijn een enorm prijsvoordeel afdwingen. De consument profiteert daarvan, maar op lange termijn zal ook die er de dupe van worden. Het systeem ondermijnt namelijk de hele land- en tuinbouwsector, met alle risico’s van dien. De producent staat onder toenemende druk om zijn producten voor steeds lagere prijzen aan te bieden. Wie wil onder deze condities nog voedsel produceren? Dit is op de lange termijn onhoudbaar en leidt tot aanbod- en kwaliteitsverlies.

Ketenoverleg

De heisa rond Albert Heijn is niet nieuw. Al veel langer klinkt de vraag naar een eerlijke prijs voor de kwaliteitsvolle, duurzame producten uit onze land- en tuinbouw. Al meerdere malen werden er in het (Vlaams en federale) parlement discussies gevoerd over een eerlijkere prijsbepaling.

In België bestaat sinds 2009 een prijzenobservatorium. Dit gaat na hoe de prijzen worden gevormd door de prijs in elke schakel van de keten te onderzoeken. Ook gaat het observatorium na hoe winstmarges worden verdeeld in de voedingsketen.

Daarnaast is er een ketenoverleg in het leven geroepen. Via een gedragscode voor faire relaties tussen aanbieders en kopers in de agrovoedingsketen (toeleveranciers, landbouwers, verwerkende distributeurs) wil men komen tot correcte vergoedingen voor onze land- en tuinbouwers. Dit is een vrijwillige overeenkomst tussen verschillende betrokken partijen.

Sancties

Een gedragscode is een goede zaak, maar hij is vrijwillig. Vrijwillige samenwerking geniet duidelijk de voorkeur. De ervaring heeft ons immers geleerd dat deze gedragscode ook effectief kan werken. Maar hoe krijg je grote spelers zoals Albert Heijn rond deze tafel? Er is geen stok achter de deur.

Daarom kijk ik graag naar het Britse model om eerlijke prijzen voor consument én producent te verzekeren. In Groot-Brittannië houdt ombudsvrouw Christine Tacon sinds begin 2013 de relaties tussen grote supermarkten en leveranciers in de gaten. Als toezichthouder waakt zij erover dat de Code voor goede praktijk voor supermarkten (The Groceries supply code of practice) wordt nageleefd. Als er onevenwichten aan het licht komen, kaart zij die aan. Indien nodig kan de ombudsvrouw sanctionerend optreden.

De missie van de ombudsvrouw is duidelijk: zorgen voor meer vertrouwen tussen de supermarkten en leveranciers en het voorkomen machtsmisbruik door grote supermarktketens.

Europa

Het lijkt mij zeer de moeite waard om te onderzoeken of we dit in België kunnen toepassen als ondersteuning van de vrijwillige Code voor goede praktijk die al bestaat.

Anderzijds is een gelijk speelveld in heel Europa een nog belangrijkere uitdaging. Daarom zou het verplichtende sluitstuk op de vrijwillige gedragscode zo spoedig mogelijk op Europees niveau ingang moeten vinden. Een onpartijdige derde partner kan op deze wijze onze consumenten en producenten een eerlijke prijs garanderen voor hoogstaand kwaliteitsvoedsel in heel Europa.

De auteur is lid van het Vlaamse parlement voor de CD&V en burgemeester van Hoogstraten.