Commentaar: Balanceerkunst nodig voor Rutte
Politiek is een permanente strijd waarin de fronten voortdurend verschuiven. Dat is altijd zo geweest, en is anno 2014 niet anders. Wat wel verschilt, is de mate waarin die strijd en die onrust zichtbaar zijn. Er zijn tijden waarin het Haagse gebeuren oogt als een vredig kabbelende rivier. Dan vindt de strijd vooral in de achterkamertjes plaats en krijgt de politiek soms het verwijt regentesk te zijn, zoals in de paarse jaren. Er bestaan daarentegen ook tijden van heftige polarisatie, waarin er voor burgers en journalisten voortdurend iets de beleven valt, en politici bijna dagelijks vechtend over straat rollen, zoals ten tijde van het kabinet-Den Uyl.
Van dat laatste is momenteel geen sprake. Maar dat het aan het Binnenhof een tamme boel is, is evenmin een juiste beschrijving van de werkelijkheid. Het politieke bedrijf is juist levendiger en complexer dan ooit, vooral door het feit dat we als land al drieënhalf jaar te maken hebben met minderheidscoalities. Daardoor is er in Den Haag zelden meer een saai moment.
Twee gebeurtenissen porden het vuurtje van de politieke strijd recent weer op. De eerste is het zware verlies van coalitiepartijen VVD en PvdA bij de gemeenteraadsverkiezingen, en daartegenover de winst van gedoogpartners D66, ChristenUnie en SGP. De tweede is het nieuws van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dat de economische groei in het vierde kwartaal van vorig jaar nog wat groter was dan aanvankelijk gedacht en dat het begrotingstekort over 2013 uitkomt op 2,5 procent, in plaats van de aanvankelijk genoemde 2,9 procent.
Een oppervlakkige waarnemer zou kunnen denken: Aha, de bezuinigingdruk wordt minder hoog, het regeren wordt nu gemakkelijker. Maar zo eenvoudig ligt het niet. Meteen reageerden gisteren Pechtold (D66) en Slob (CU) met uitgesproken wensen over de consequenties die deze cijfers huns inziens moeten hebben voor de begroting van 2015. Pechtold wil lastenverlichting aan de onderkant van de arbeidsmarkt; Slob sprak over meer geld voor dagbesteding en jeugdzorg.
Nu hoeft het op tafel leggen van dergelijke eisen niet meteen tot politieke heibel te leiden. Dit is allemaal onderdeel van het spel, en het is dé uitdaging voor evenwichtskunstenaar Rutte om in onderhandelingen over de begroting een goede balans te vinden tussen wat VVD en PvdA enerzijds, en wat D66, ChristenUnie en SGP anderzijds willen.
Maar het bijzondere aan de huidige politieke constellatie blijft dat ze zo complex is en dat er telkens gezocht moet worden naar een nieuw machtsevenwicht. Dat is nu nodig, en dat zal straks, na de Europese verkiezingen, opnieuw nodig zijn.
Die levendigheid van het politieke bedrijf houdt de politicus alert en de burger, hopelijk, betrokken. Maar het vraagt van leidende politici wel een uiterste inspanning om te voorkomen dat over een of ander geschilpunt de vlam in de pan slaat en een van de coalitiepartners het bijltje erbij neergooit. Bij zo’n crisis is het land, zoals ook SGP-leider Van der Staaij zaterdag onderstreepte, momenteel niet gebaat. Rutte zij daarom voor de komende maanden veel wijsheid en balanceervaardigheid toegewenst.
