Op dit moment kan de commissie een slepende procedure beginnen of sancties afkondigen als een land zich niet aan Europese afspraken houdt. „Brussel kan slechts kiezen tussen een speldenprik en een atoombom. We hebben iets nodig als tussenstap”, aldus Europees Commissaris Viviane Reding (Justitie).

Een regering die bijvoorbeeld de onafhankelijkheid van de rechters wil ondermijnen, moet voortaan rekening houden met een waarschuwing. Handelt een overheid niet binnen een bepaalde tijd, dan volgt een dringende aanbeveling. Laat een land na die op te volgen, kunnen er alsnog sancties komen.

Nederland en drie andere EU-landen drongen vorig jaar al aan op een striktere naleving van de Europese waarden, zoals mensenrechten, democratie en rechtsstaat. De vier landen deden een beroep op Brussel nieuwe maatregelen te treffen om EU-lidstaten beter in de gaten te houden.

De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Frans Timmermans, en zijn Duitse, Finse en Deense collega’s pleitten voor een instrument om snel in te kunnen grijpen als waarden in een EU-lidstaat worden geschonden. Het kwartet vond dat staten die zich niet aan de fundamentele waarden van de EU houden, in het uiterste geval tijdelijk geen geld uit Brussel mogen krijgen.