Expositie Dordrecht toont deel kunstverzameling koning Willem II
Een gevarieerde tentoonstelling met topschilderijen. Zo is de expositie ”Willem II – Kunstkoning” in het Dordrechts Museum het best samen te vatten. Een tentoonstelling voor kunstminnaars, maar ook voor liefhebbers van de geschiedenis van het huis van Oranje.
Twee metershoge portretten van koning Willem II (1792-1849) en zijn Russische vrouw, koningin Anna Paulowna (1795-1865), zetten de toon bij de entree. Ze zijn afkomstig uit het museum Hermitage in het Russische Sint-Petersburg. „Daar hangen deze schilderijen in de galerij met alle tsaren en hun familie”, vertelt een van de conservatoren van het Dordtse museum.
De twee doeken maken deel uit van werken die de afgelopen weken vanuit Sint-Petersburg naar Dordrecht werden vervoerd. Tot 15 juni zijn ze even terug in Nederland.
Ooit maakten ze deel uit van de vermaarde kunstverzameling van koning Willem II, maar vanwege grote schulden moest die na de dood van de vorst worden geveild. Een belangrijk deel kwam in Rusland terecht: Willem II had een grote lening lopen bij de tsarenfamilie, met de collectie als onderpand. Vandaar.
Andere schilderijen uit de Dordtse expositie hangen normaal in Villa Vaubain in Luxemburg en in Engelse landhuizen. De ”Man in oosterse kledij” van Rembrandt is zelfs vanuit New York overgebracht. Er zijn ook doeken uit Detroit (VS), Ottawa (Canada) en verschillende Europese steden. Opvallend is de grote bijdrage die de Nederlandse koninklijke familie leverde door stukken uit de Koninklijke Verzamelingen beschikbaar te stellen.
Al die kunstwerken zijn nu een paar weken in Dordrecht. „Van de 360 schilderijen en evenzoveel tekeningen die na de dood van Willem II geveild werden, zijn er hier ongeveer zestig voor het eerst weer samen te zien. Dat maakt deze expositie zo bijzonder”, zegt conservator Sander Paarlberg van het Dordrechts Museum. Hij werkte de afgelopen vijf jaar intensief aan de voorbereiding van de tentoonstelling die koning Willem-Alexander dinsdag opende.
Landschappen
Willem II had een topcollectie, vertelt Paarlberg. „Hij was echt een kunstliefhebber. Hij hield van de romantiek, van landschapsschilderingen. Door de jaren heen stelde hij een unieke collectie samen. Hij steunde ook in zijn tijd levende kunstenaars. Daarom zijn hier veel schilderijen uit het midden van de 19e eeuw te zien.”
Koning Willem II verzamelde breed. Er hangen portretten van Peter Paul Rubens, een schilderij van Maria door Bartolomé Esteban Murillo, een negentiende-eeuws ”Landschap met vee” van Hendrikus van de Sande Bakhuyzen, maar ook Rembrandts. Iets verderop hangen zeegezichten van de Dordtse kunstschilder Johannes Christiaan Schotel. Willems duurste schilderij, ”La Colombina” van Francesco Melzi, ontbreekt niet.
Veel doeken tonen historische gebeurtenissen, zoals de slag bij Waterloo waardoor Willem II een held werd, zijn inhuldiging, en de koning op zijn doodsbed in Tilburg, maar bijvoorbeeld ook de dood van admiraal Michiel de Ruyter.
De kunstkoning –zo werd hij pas na zijn dood genoemd– had bijzondere interesse voor religieuze kunst, vertelt Paarlberg. „Vooral in zijn Brusselse tijd verzamelde hij zogeheten Vlaamse primitieven. Zo bezat hij bijvoorbeeld vijftiende-eeuwse werken van Hans Memling (Brugge) en Rogier van der Weyden (Brussel). Bijzonder is ook een middeleeuws Evangelistarium, een oud, versierd boek, dat de koning kreeg bij een bezoek aan een klooster.
Gotische zaal
Speciaal voor de omvangrijke collectie liet Willem II bij Paleis Kneuterdijk in Den Haag –nu zetel van de Raad van State– een grote zaal bouwen. De wanden van deze Gotische Zaal hingen vol. In het Dordtse museum geeft een wandgrote afbeelding van de zaal een indruk van hoe het er toen uitzag.
Meubelstukken die ooit in de Gotische Zaal stonden, maken het compleet: grote kandelabers (grote lampen), zeteltjes en een wandbank. Paarlberg werkte daarbij nauw samen met dr. Paul Rem van Paleis Het Loo in Apeldoorn. Hij is dé kenner van het meubilair van de koninklijke familie.
De expositie is gevarieerd. Zij vertelt niet alleen het verhaal van Willems schilderijen, maar laat ook veel zien over de koning zelf. Zo toont het museum een aantal belangrijke andere bezittingen van Willem II en zijn vrouw. Dat varieert van de kleding die hij droeg bij zijn inhuldiging en zijn maarschalksstaf tot een kruisbeeldje met Christus van de zeer gelovige –Russisch-orthodoxe– Anna Paulowna.
Borduurwerk
De koningin was zelf ook kunstzinnig, vertelt een grote krijttekening die zij maakte van Johannes de Doper. Borduurwerk voor stoeltjes laten haar gaven ook op dat terrein zien.
Een portret van Anna Paulowna in helderblauwe jurk valt op. Het verhaal erbij is ook interessant. Het schilderij liet zij opgerold door een bode naar het slagveld brengen waar haar man verbleef. Ze schreef erbij: „Liever in een tent met Willem, dan onderwerping aan de schande.” Het moet een bemoediging voor hem zijn geweest.
