Het kapelletje met een eenvoudig houten kruis op de voorgevel staat wat verscholen aan de Hoofdstraat van het Drentse dorp. Ooit was hier een smederij. Die werd in 1958 aangekocht door de vrije evangelisatie en omgebouwd tot een lokaal voor de erediensten.

„In 1980 hebben we dat gebouw met de grond gelijkgemaakt en dit kerkje neergezet”, vertelt penningmeester en secretaris Jan Zwart (70). De oud-onderwijzer verzorgde het installatiewerk. Al ruim vijftig jaar zit hij hier elke zondag. „In de loop der jaren hebben verschillende stromingen de overhand gehad. Er is een periode geweest waarin we echt een pinkstergemeente waren. Dat is nu niet meer het geval.”

Vader Zwart was destijds gegrepen door de Amerikaanse gebedsgenezer Thomas Lee Osborn. Vanwege de teleurstelling die erop volgde, haakte hij af. „Ik kan me niet herinneren dat ik in mijn jeugd naar de kerk ging”, zegt zijn zoon. Die keerde terug naar de autonome evangelisatie. „Als adolescent ben ik tot geloof gekomen en heb ik me laten dopen. Ik leerde hier ook mijn vrouw kennen. Samen hebben we alle stormen getrotseerd.”

De Torontobeweging, met zijn exotische uitingsvormen zoals lachen en vallen in de Geest, was voor het evangelisatiebestuur reden om afstand te nemen van de charismatische stroming. Sprekers die ermee sympathiseerden, werden niet meer gevraagd. Voor een aantal kerkgangers was dat reden om afscheid te nemen van ”de broeders”, zoals het gezelschap in Valthe bekendstaat.

In 2001 wilde een groep binnen de evangelisatie terug naar de ‘pinkstertijd’. Omdat het bestuur daar niet voor voelde, vond er opnieuw een amputatie plaats.

In de hoogtijdagen had de vrije evangelisatie van Valthe zo’n tachtig kerkgangers en vaste, bezoldigde predikers. „Dick Voordewind, de vader van CU-parlementariër Joël Voordewind, is hier nog voorganger geweest. Dat was een echte pinksterman.”

Toen Zwart zich aansloot bij de evangelisatie, werd die gediend door ex-priester Antonius Bernardus Dijkman. „Onze laatste voorganger was Arie Engberts, die nu een gemeente in Assen heeft.”

In de achterliggende jaren werd de gepensioneerde schoolmeester de ongekroonde leidsman van de vrije evangelisatie. Samen met zijn vrouw, twee dochters, schoonzoons en twee kleinkinderen vormt Zwart ruim een derde van de gemeente. „We zijn nog maar met 23 mensen, als iedereen er is. Het merendeel woont buiten Valthe.”

De huidige kleur van de gemeente sluit aan bij die van Het Zoeklicht, de beweging rond het gelijknamige tijdschrift dat 
werd opgericht door Johannes de Heer. „We lezen dat blad, gaan naar 
de vergaderingen van Het Zoeklicht en bezoeken de seminars. Je zou ons volgelingen van Johannes de Heer kunnen noemen. We zingen ook uit zijn bundel.”

Persoonlijk weet de inwoner van Valthe zich gestempeld door de in 1988 overleden Jacob Klein Haneveld, voorman van de Vergadering van Gelovigen en oprichter van de stichting Het Morgenrood. „Ook Spurgeon vind ik een geweldige prediker.” Over de ontwikkeling van de evangelische beweging in Nederland maakt hij zich grote zorgen. „Je ziet een tendens richting de Rooms-Katholieke Kerk en de alverzoening, ook bij de EO.”

Diensten

De zondagse dienst van de vrije evangelisatie begint met een halfuur van gebed en samenzang. Een dochter van Zwart bespeelt het orgel. Tegen halfelf krijgt de spreker het woord. „We vragen alleen mensen die het absolute gezag van de Bijbel onderschrijven. Dat betekent onder andere dat ze moeten geloven in een schepping in 6 dagen van 24 uur.” De voorgangers zijn afkomstig uit het Leger des Heils, baptistengemeenten, de Vergadering van Gelovigen en vrije evangelische gemeenten. Een van hen is J. den Admirant, ooit hervormd predikant in Hollandscheveld.

Zo’n tien keer per jaar gaat Zwart zelf voor. „De zondagen waarvoor ik geen spreker kan krijgen, vul ik zelf in. De diensten op Goede Vrijdag, Pasen en Pinksteren doe ik altijd zelf.” Bij bijzondere gelegenheden treedt het muziekgroepje Salem op. De kerkgangers kunnen een bijdrage aan de diensten leveren door een persoonlijk getuigenis.

De doop door onderdompeling, in het bassin achter het spreekgestoelte werd voor het laatst bediend in 2012. Door Zwart. „Het betrof een oudere man die al een jaar of tien bij ons kerkte. Avondmaal vieren we op elke eerste zondag van de maand. De derde zondag drinken we na de dienst met elkaar koffie.”

Formele contacten met andere gemeenten heeft de vrije evangelisatie niet. Volgens de statuten is de kerk van Christus niet gebonden aan menselijke instituten. „We weten ons verbonden met allen die in Jezus geloven en Hem als hun Zaligmaker belijden.”

De toekomst baart de oud-onderwijzer vaak zorgen. „Er is niemand die mij kan opvolgen. Val ik uit, dan moeten we de deuren sluiten. Dat zou me bijzonder spijten. De gemeenteleden zeggen meer dan eens: De band die we nu met elkaar hebben, krijgen we elders nooit meer.”

De vrije evangelisatie van Valthe begon in 1938 als vergadering van gelovigen. De bezoekers waren afkomstig uit reformatorische en evangelische kerken. Het gezelschap kwam samen in het stationsgebouw. In 1948 werd de gemeente ondergebracht in stichting Ons Lokaal, sinds de statutenwijziging van 1979 de stichting vrije evangelisatie. Doelstelling is de prediking en verbreiding van het Evangelie. Elke zondag wordt er om tien uur dienst gehouden in het eigen kerkgebouw. De bidstond en Bijbelstudie op woensdagavond sneuvelde onlangs wegens gebrek aan bezoekers.

Volgende week: de oud gereformeerde gemeente (Bevervoorde) te Rijssen.

>>rd.nl/indemarge