Het is een pijnlijke boodschap, vindt Jildoe Schuilenburg van Detailhandel Nederland. „We hebben simpelweg te veel winkeloppervlak.” Haar organisatie presenteerde woensdag het rapport ”Winkelgebied van de toekomst”, waaruit blijkt dat winkelleegstand de laatste jaren fors is toegenomen.

De gevolgen worden steeds meer duidelijk in het straatbeeld. Vorig jaar stond gemiddeld 6,4 procent van alle winkeloppervlak, ofwel 14.000 verkooppunten, leeg. Plaatselijk, in krimpregio’s zoals Zuid-Limburg, staat al meer dan een op de vijf winkels leeg.

Voor een deel is het de crisis die toeslaat, plus de groei van online-shopping. „Maar er zijn vooral te veel winkels gebouwd”, zegt Schuilenburg. „Eind jaren tachtig waren er vier meubelboulevards. Nu zijn het er 130. Dat is gewoon te veel.”

Snoeien

Dus zal er gesnoeid moeten worden. Alle betrokken partijen, van winkeliers, gemeenten tot vastgoedeigenaren, moeten de handen ineenslaan. „Anders wordt het alleen maar erger”, aldus Schuilenburg. „Winkeliers met toekomst moeten verhuizen naar gebieden met toekomst. De rest mag in de aanloopstraten eromheen. Misschien moet je zelfs dat niet doen als dat niet haalbaar blijkt.”

In kleinere steden en dorpen kan dat ingrijpend zijn. „Zeker in krimpregio’s zullen gemeenten met elkaar moeten afstemmen welk voorzieningenniveau nog haalbaar is. Dat kan betekenen dat er van drie dorpjes met een eigen winkelgebied maar één overblijft. Beter één goed winkelcentrum dan drie waar het sappelen is.”

Want dan is het wachten op het zogeheten sneeuwbaleffect, waarschuwt Schuilenburg. „Vier lege panden in één winkelstraat betekent minder passanten, meer winkels die omvallen, met als gevolg verpaupering, een onveilig gevoel. Dan gaat het uiteindelijk ook mis.”

Kerkrade kiest al voor een harde ingreep door het stadshart in te krimpen. „We slopen vanwege de krimp al volop woningen van laagwaardige kwaliteit. Nu kiezen we ook voor een centrum met 1500 vierkante winkelmeters minder”, zegt projectleider Jos Bauer. Om het stadshart leefbaar en aantrekkelijk te houden, worden bibliotheek en theater er samengevoegd en wordt de leeg vallende ruimte deels opgevuld met 66 appartementen.

Detailhandel Nederland breekt ook een lans voor Het Nieuwe Winkelen. Dat maakt het onder andere in Veenendaal, Deventer, Veldhoven, Leeuwarden, Enschede, Alkmaar en Goes al mogelijk om via een speciale website of applicatie op de smartphone of tablet het winkelaanbod van een heel stadshart bij elkaar te zien. Bezoekers zien bijvoorbeeld in één oogopslag op hun apparaat waar een bepaald product te krijgen is. Winkeliers kunnen klanten via de applicatie verleiden met aanbiedingen. E-shoppen, maar dan op straat.

Chrisjan van Marissing van boekhandel Praamstra heeft zich met veel collega-winkeliers in Deventer vorig jaar aangesloten bij het concept van Het Nieuwe Winkelen. „In feite bieden we alle deelnemende winkels in de stad aan als één warenhuis.”

Niet pessimistisch

Hij vindt het nog te vroeg om resultaten te melden. „Ik heb 
er eerlijk gezegd weinig van 
gemerkt. Maar ik ben nog 
steeds niet pessimistisch. Als 
dit niet werkt, gaan we gewoon iets anders proberen. Die toenemende leegstand is een nieuwe werkelijkheid. Nietsdoen is geen optie.”

Volop kansen voor winkelier

Voor winkeliers liggen er volop kansen, ondanks de malaise. Dat meent Marcel Evers van Inretail, branche­organisatie van middenstanders. Dinsdag presenteerde Inretail het rapport ”De winkelstraat van de toekomst”.

„We houden het niet meer overeind zoals het was. Maar je kunt een winkelcentrum in de buurt ook interessant maken met extra dienstverlening. Een afhaalpunt waar mensen hun online gekochte spullen kunnen ophalen. En dan een stomerij en een kapper erbij die drie avonden per week tot halfacht open zijn. Dat zag ik in Friesland. Het bleek een gouden greep.”

De opmars van online winkelen is een kans, meent Evers. „Als je een broek niet in mijn maat hebt, moet je zorgen dat ik die online in de winkel kan bestellen, zodat ik ’m de volgende dag thuis heb.”