Dagenlang schreven de media dat Plasterks politieke leven aan een zijden draad hing. Afgelopen nnacht verliet hij desondanks als minister van Binnenlandse Zaken het Kamergebouw. Typisch gevalletje van journalistieke sensatiezucht?

Nee. Het was voor de PvdA-bewindsman wérkelijk kantje boord. In een circa tien uur durend debat legden alle oppositiefracties de minister genadeloos op de pijnbank. Plasterk zweette peentjes en kon in een spervuur van Kamervragen geen moment verslappen in concentratie. Dat hij politiek overleefde, was te danken aan een viertal factoren.

In de eerste plaats aan zijn talloze malen herhaalde excuses over foutief verstrekte informatie tijdens een tv-uitzending op 30 oktober. Als de Kamer ergens een hekel aan heeft, is het aan bewindslieden die in hun fouten volharden, anderen de schuld geven of continu wegduiken voor hun verantwoordelijkheid. Plasterk wist die valkuilen te vermijden en ging afgelopen nacht diep door het stof. „Een niet vaststaande verklaring opperen, was zeer onverstandig van mij. Ik bied daarvoor mijn excuus aan.”

Zijn overleven was in de tweede plaats te danken aan het feit dat hij beterschap beloofde. Nee, echt, hij zal nooit meer speculeren over zaken die hij niet zeker weet, betoogde de bewindsman. En als de minister de Kamer voortaan een keer per ongeluk verkeerde informatie geeft, zal hij die daarna altijd rectificeren. Ten slotte beloofde Plasterk in de toekomst samen met de Kamer kritisch te zullen kijken naar de wijze waarop informatie over de geheime diensten met de Kamer uitgewisseld moet worden.

Wat in de derde plaats een rol speelde, was Plasterks nog onbesmette blazoen. Want het parlement zou hem zijn grove fouten niet zo gemakkelijk vergeven hebben als hij, net als ex-staatssecretaris Weekers, ook vóór deze affaire al fout op fout had gestapeld.

Maar alle tot nu toe genoemde factoren zouden hun uitwerking hebben gemist, als er –de vierde factor– geen meerderheid van fracties was geweest die bereid was de excuses van de bewindsman, welwillend of meer knarsetandend, te aanvaarden. Die meerderheid was er echter wél. Want behalve de coalitiepartijen VVD en PvdA streken vannacht ook de constructieve oppositiepartijen CU en SGP de hand over het hart. De stelling is niet gewaagd dat, zoals Weekers’ val 
–op de keper beschouwd– bewerkt werd door de opstelling van D66, CU en SGP, Plasterk juist gered werd door de kleine christelijke partijen. Dat zij vannacht de door Pechtold ingediende motie van wantrouwen níet steunden, is ongetwijfeld van invloed geweest op het besluit van de minister om aan te blijven.

Een enigszins verrassende ontwikkeling was gisteravond dat de zogeheten C3, de drie oppositiepartijen die de achterliggende maanden zo nauw met elkaar optrokken, nu gescheiden wegen gingen. Dat laat opnieuw zien hoe beweeglijk en onvoorspelbaar de huidige Haagse krachtenveld is.

Voor de onderlinge verhoudingen tussen D66, CU en SGP zal dit geen gevolgen hebben. Daarvoor beseffen de drie partijen te goed dat hun onderlinge samenwerking en gezamenlijke steun aan de coalitie alleen kan voortbestaan als zij elkaar tevens regelmatig een stuk vrijheid gunnen.

Voor de verhouding tussen D66 en de coalitie heeft de recente gang van zaken meer gevolgen. PvdA-leider Samsom was gisteravond zichtbaar geraakt door de felle toon waarop Schouw en Pechtold het kabinet aanvielen. Zíj zullen de komende dagen nog wel enkele koppen koffie met elkaar moeten drinken om de lucht enigszins op te klaren.