Om historische redenen is de kerk in Rusland vanaf het begin nooit absoluut vrij geweest, zegt dr. Somov, onlangs in Nederland gepromoveerd en nu als Russisch-orthodox theoloog werkzaam 
in Moskou. „De situatie is natuurlijk veel beter dan in de Sovjettijd. Voorgangers kunnen preken en erediensten beleggen. Het probleem is echter dat de regering 
de kerk nodig heeft voor haar eigen projecten, als onderdeel van de nieuwe Russische staatsideologie. Dat geldt met name de Russisch-Orthodoxe Kerk.”

Dr. Somov spreekt van een „dubbel zwaard” voor de kerk. „Aan de ene kant kan de kerk de situatie van meer vrijheid benutten voor prediking en evangelisatie, aan de andere kant loopt ze gevaar betrokken te worden bij de staatsideologie en daarmee onder controle van de regering te komen. De situatie is nu dus niet stabiel omdat de band tussen de regering en de officiële kerk steeds hechter wordt.”

Filip Uijl, woordvoerder en voorlichter bij Friedensstimme, een organisatie die zich met name inzet voor de niet-geregistreerde baptisten in de voormalige Sovjet-Unie, herkent zich in deze beschrijving. „Er is veel vrijheid voor de christenen in Rusland. Men kan overal naar de kerk gaan en de prediking beluisteren. Hoogstens zijn er incidenten, zoals het weghalen van een boekentafel tijdens een evangelisatieactie.”

Er zijn echter uitzonderingen. „In de deelrepublieken op de Kaukasus, onder meer Dagestan en Tsjetsjenië, lopen christenen voortdurend gevaar en hoeven ze niet te rekenen op bescherming van de politie. Verder zijn er natuurlijk moeilijke situaties voor christenen in republieken zoals Turkmenistan en Oezbekistan, maar dat zijn zelfstandige landen met een eigen wetgeving. Daar zitten inderdaad christenen in de gevangenis, maar in Rusland is dat niet het geval.”

Uijl kijkt wel met enige spanning naar welke politieke gevolgen de hechtere band tussen de staat en de Russisch-Orthodoxe Kerk zal hebben. „De Russisch-
Orthodoxe Kerk heeft toenemende moeite met zending. Rusland is immers een christelijk land en daarom is zending niet nodig, zo stellen veel priesters. Het baptisme wordt nog steeds als een westerse godsdienst gezien.”

Uijl bepleit een eerlijk beeld van de situatie in Rusland. „Het is opvallend hoezeer Nederland focust op milieuactivisten en homoseksuelen. Men weet niet dat er in Sotsji en Moskou homobars open zijn.”

Dat neemt volgens hem niet weg dat Rusland op dit vlak andere maatstaven kent dan het Westen. „De Russisch-Orthodoxe Kerk heeft een sterke lobby die Poetin en zijn regering aanzet om de rechten van andere kerken in te perken.”

Geestelijken present in Sotsji

Meer dan honderd geestelijken staan de komende twee weken klaar om tijdens de Olympische Winterspelen in het Russische Sotsji pastorale hulp te bieden.

„Ze zijn beschikbaar voor zowel psychische als geestelijke hulp aan atleten en ook aan de gasten en bezoekers van de spelen”, zo verklaarde het officiële persbureau van de Winsterspelen gisteren.

In het kustgebied van Sotsji, bij de Zwarte Zee, zijn drie interreligieuze centra gebouwd. In het berggebied kan gebruik worden gemaakt van een gebedsruimte. Regelmatige kerkdiensten staan er echter niet gepland.

De Russisch-orthodoxe patriarch Kirill I leidde gisteren een gebedsdienst voor Russische, Wit-Russische, Oekraïense en Moldavische sporters. Die had plaats in een zondag ingewijde kerk aan de rand van het olympisch park. Het 43 meter hoge gebouw in Byzantijnse stijl wordt door de inwoners van Sotsji en de regionale regering ”Olympiakerk” genoemd.