Dat betoogde prof. dr. Frits de Lange, hoogleraar ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU). Hij sprak vrijdag in Groningen tijdens een studiedag over Dietrich Bonhoeffer, georganiseerd door het Bonhoeffer Werkgezelschap in samen­werking met de PThU en de Rijksuniversiteit Groningen.

Nazi’s

Bonhoeffer, een van de leiders van het kerkelijke verzet tegen Hitler voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog, werd in april 1945 door de nazi’s opgehangen. De Duitse theoloog heeft een aantal werken nagelaten, waaronder een ethiek. De Nederlandse vertaling van ”Ethik” verscheen in 2012 onder de titel ”Aanzetten voor een ethiek”.

Dr. Wilken Veen, een van de vertalers, zei dat Bonhoeffer het werk niet heeft voltooid. Ook had deze diverse veranderingen aangebracht in de structuur van zijn boek. De paragraaf ”Liefde en verantwoordelijkheid” had het eerste hoofdstuk moeten worden. „Bonhoeffer zag de liefde van God als de basis voor zijn ethiek. De liefde die de mensen van God krijgen, zet hen aan tot liefde en verantwoordelijkheid in levens van mensen.”

Reisgenoot

Prof. De Lange sprak over de actualiteit van Bonhoeffers ethiek. De ”Ethik” kenmerkt zich volgens hem door de gerichtheid op het concrete leven. Daarbij gaat het soms om moeilijke keuzes, bijvoorbeeld over de vraag of het verzet Hitler mocht doden. Bonhoeffer kwam zelf voor die keuze te staan en steunde de –mislukte– aanslag op Hitler in 1944.

De PThU-hoogleraar noemde 
de ethiek van Dietrich Bon-hoeffer „humaan.” Vanwege de concentratie op Christus is 
het een ethiek die volgens hem „om de mens draait en op de mens georiënteerd is. De mens dient zich te spiegelen aan Christus de Gekruisigde. Door naar Hem te kijken, probeerde Bonhoeffer inzicht te krijgen in wat humaan is en kwam hij tot de conclusie dat de nazi-ideologie een leer is die mensen veracht.”

Bonhoeffers ethiek is goed bruikbaar in het bestrijden van het transhumanisme, aldus prof. De Lange. Het transhumanisme probeert de door de natuur gestelde grenzen van het menselijk bestaan te doorbreken. Aanhangers ervan stellen dat de mens zijn toekomstige ontwikkeling in eigen hand kan nemen, bijvoorbeeld door de toepassing van computertechniek in het menselijk lichaam.

Hij liet een recente tv-uitzending van De Wereld Draait Door zien waarin het ging om het voortdurend checken van vitale lichaamsfuncties door een computer in een menselijk lichaam. Prof. De Lange: „In deze wereld worden de ethiek en de humaniteit weggedaan, is Jezus Christus afgeschaft en wordt de mens schepper.”

Het transhumanisme staat volgens de ethicus haaks op de denkbeelden van Bonhoeffer. „Hij sprak over het natuurlijke leven als de door God bewaarde levensvorm, die op de rechtvaardiging, verlossing en vernieuwing door Christus is gericht. Het handelen van de mens moet in overeenstemming zijn met de werkelijkheid. Wij scheppen de voorwaarden voor het leven niet.”

Lees ook in Digibron

Dr. Van ’t Slot & Dietrich Bonhoeffer, Reformatorisch Dagblad (23 januari 2014)