Paus Franciscus lijkt openheid na te streven over de rol van zijn voorganger Pius XII, die tussen 1939 en 1958 paus was.

Het gaat erom of Pius XII tijdens de Tweede Wereldoorlog voldoende heeft gedaan om de Joden van de nazi’s te redden en of hij zich krachtiger tegen de Jodenvervolging had moeten uitspreken. Hem wordt ook passiviteit verweten tijdens de razzia in het getto in Rome in oktober 1943, waarbij onder zijn neus ruim duizend Joden werden weggevoerd en omgebracht.

Volgens de Argentijnse rabbijn Abraham Skorka wil paus Franciscus de archieven van het Vaticaan uit de periode van de Tweede Wereldoorlog openbaar maken voor wetenschappelijk onderzoek. Dat zei de rabbijn deze week in het Britse dagblad Sunday Times.

Skorka publiceerde vier jaar geleden samen met paus Franciscus, toen die nog kardinaal Jorge Mario Bergoglio heette en aartsbisschop van Buenos Aires was, een boek onder de titel ”Sobre el Cielo y la Tierra” (Tussen hemel en aarde). In dit boek schreef de huidige paus onder meer dat de Rooms-Katholieke Kerk geen angst moet hebben voor de waarheid en dat archieven zouden moeten worden opengesteld.

Documenten uit de Geheime Vaticaanse Archieven zouden een ander licht kunnen werpen op de rol van paus Pius XII tijdens de Tweede Wereldoorlog. Eventuele onthullingen zouden ook grote invloed kunnen hebben op het zaligmakingsproces van deze paus.

Pius XII staat op de nominatie om zalig te worden verklaard. Al jaren weerstaat de Heilige Stoel, het bestuursapparaat van de paus, de druk van buiten, onder meer van Israël. Maar het kan zijn dat paus Franciscus ontvankelijker is als hij eind mei een bezoek brengt aan het Heilige Land.

Archieven worden in de regel per pontificaat vrijgegeven, en tot nu toe zijn slechts de archieven tot en met het pausschap van Pius XI (1922-1939) in hun geheel toegankelijk. Daarnaast werden sommige documenten uit latere perioden vrijgegeven, zoals stukken van de Pauselijke Bijstandscommissie die tijdens de Tweede Wereldoorlog haar best deed vermisten op te sporen. Ook de documentatie betreffende het tweede Vaticaans concilie (1962-1965) is al beschikbaar.

Sergio Pagano, directeur van de Geheime Vaticaanse Archieven, voorspelde drie jaar geleden dat het pontificaat van Pius XII in 2015 zou worden ontsloten. Pagano vertelde het Italiaanse persbureau Ansa deze week dat „veel documenten over het vermeende zwijgen van Pius XII allang zijn gepubliceerd, maar dat niemand die leest.” Hij gaf aan dat men geen grote verwachtingen moet hebben over mogelijke onthullingen. „Buitenlandse archieven over de desbetreffende periode zijn voor het wetenschappelijk publiek te raadplegen.” Vaticaanse correspondentie met onder andere Berlijn en Parijs is ook in de archieven aldaar in te zien.