Het slot van het tweedaagse VVD-congres op nationaal sportcentrum Papendal was zeker flitsend. Onder begeleiding van een indrukwekkende combinatie van aanzwellende muziek en klaterend applaus beklommen de kandidaat-kamerleden een voor een het podium. Daar, in de spotlights, barstten de bommen met confetti en werden de prominenten versierd met slingers. Geklap, gejuich, geswing.

En toen werd het stil. Het woord was aan Hans Dijkstal, juist die ochtend met luid applaus verkozen tot lijsttrekker bij de komende kamerverkiezingen. Lang was er uitgekeken naar deze speech. Welke toon zou Dijkstal zetten voor de komende verkiezingscampagne? Hoeveel afstand zou hij durven nemen van de paarse coalitie? Maar vooral: Welk antwoord zou hij formuleren op de manifeste dreiging van Leefbaar Nederland?

Vanuit meer dan 1000 witte boorden strekten zich de halzen van evenzoveel liberalen toen Dijkstal begon over vertrouwen. Politici krijgen vertrouwen van hun partij en vragen vertrouwen aan de kiezers. Zou Dijkstal nu onvervaard in één van de zoemende camera’s blikken en het Nederlandse volk vragen om hem zoveel vertrouwen te schenken dat hij de PvdA’er Kok zou kunnen opvolgen als premier?

Dat zou hét antwoord zijn op de bedekte uitnodiging die partijvoorzitter Eenhoorn al bij aanvang van het congres had gedaan. Volgens velen zou het ook hét antwoord zijn op de dreiging van Pim Fortuyn en Leefbaar Nederland. De kiezer ziet liever Dijkstal als premier dan Melkert (PvdA) of Balkenende (CDA), zo blijkt uit peilingen. Wellicht zal hij daarom overwegen zijn stem aan de VVD te geven.

Maar Dijkstal deed het niet. Hij bleef bij zijn overtuiging dat het staatsrechtelijk onzuiver is om van de Tweede-Kamerverkiezingen een verkapte verkiezing voor het premierschap te maken. Hij benadrukte dat de VVD veel meer goede kandidaten heeft dan hijzelf en dat zij allen, inclusief zijn eigen persoon, bereid zijn namens de VVD allerhande publieke functies uit te oefenen.

In de campagne wil Dijkstal uitgaan van eigen kracht. „We doen het op basis van ons eigen programma en met onze eigen mensen”, hield hij zijn publiek voor. Wat Dijkstal betreft, vaart de VVD zijn eigen koers, zonder zich door anderen in het defensief te laten dringen. De liberale lijsttrekker wil „niet onnodig scherp” zijn en „grove aanvallen” op anderen vermijden.

Dijkstals speech werd derhalve een lange, liberale preek over vrijheid, verantwoordelijkheid, verdraagzaamheid en sociale gerechtigheid. De naam Leefbaar Nederland viel slechts eenmaal. Dijkstal hekelde het „gezever” over Het Huwelijk van aanstaande zaterdag en riep op er een echt feest van te maken. Die oproep richtte hij vooral aan de partijen die zich tegen de monarchie hebben uitgesproken: „SP, GroenLinks en Leefbaar Nederland.”

Verder zette Dijkstal zich vooral af tegen de PvdA. Die partij heeft volgens hem gedurende zeven paarse jaren „geen enkel bruikbaar voorstel” voor het nijpende WAO-probleem het licht laten zien. Nu zit Nederland met een „boterzacht” akkoord tussen werkgevers en werknemers. Met dank aan de linkse meerderheid in de Kamer, die adequate voorstellen van VVD en CDA blijft afwijzen.

De sociaal-democratie moet ook maar eens inzien dat de burger veel meer zelf kan regelen, aldus Dijkstal. Precies om die reden vindt de VVD verdere lastenverlichting noodzakelijk, bijvoorbeeld door middel van afschaffing van de onroerendezaakbelasting (OZB). Met de aangescherpte passage uit het VVD-verkiezingsprogramma over het asielbeleid op zak, haalde Dijkstal ook nog uit naar het „krankzinnig” hoge aantal asielzoekers dat jaarlijks naar Nederland komt.

Intussen werd zijn speech niet meer dan een proeve van gematigdheid. Dijkstal blijft stoïcijns onder de druk van Leefbaar Nederland. De koers die hijzelf vaart, is niet anders dan de koers die hij voer toen de VVD nog onbedreigd op een historische verkiezingszege leek af te stevenen. Hij kreeg er zaterdag wel de handen voor op elkaar, maar echt enthousiasme en betovering bleven uit.

Het enige dat wellicht anders is dan voorheen, is de uitvoerigheid waarmee Dijkstal zijn populaire voorgangers Bolkestein en Wiegel koesterde. De één was vrijdag, de ander zaterdag aanwezig. In de wandelgang verklaarde Dijkstal dat beide prominenten wat hem betreft worden ingezet als het verkiezingsdebat met Leefbaar Nederland zich gaat toespitsen.