„Kerkinterieurspecialist Steensma zette wat in gang”
DRACHTEN. De vorig jaar overleden kerkinterieurspecialist dr. Regnerus Steensma heeft door het fotograferen en beschrijven van tal van kerken iets in beweging gezet. Mede door zijn werk is er nu veel belangstelling voor oude kerken.
Dat stelde Jan Hofstra, vriend van Steensma, gisteren in zijn inleiding op de eerste Regnerus Steensmalezing.
De kerkinterieurkenner Steensma overleed gisteren een jaar geleden. Het plan is om jaarlijks op of rond 13 december een lezing ter ere van Steensma te houden, zo zei dr. Justin Kroesen. „Door middel van een lezingenreeks willen we stilstaan bij zijn overlijden, maar vooral ook bij wat hij voor het vak en voor zijn vakgenoten heeft betekend.”
Kroesen, docent aan de Rijksuniversiteit Groningen en werkzaam op hetzelfde vakgebied als Steensma, presenteerde gisteren een kleine wetenschappelijke biografie over Steensma (ISBN 978 90 367 6679 1). Steensma’s echtgenote kreeg het eerste exemplaar overhandigd.
Kroesen wees op de grote verdienste van Steensma met de publicatie van het boek ”Protestantse kerken. Hun pracht en kracht”, dat Kroesen moest afronden na het overlijden van de auteur. „Ik geniet nog dagelijks van zijn boek. Je zou het zijn magnus opus kunnen noemen, waarin hij in woord en beeld aandacht vraagt voor het Nederlandse kerkinterieur. Het mooie is dat hij daarbij niet alleen voor specialisten schreef, maar ook voor een breder publiek.” De docent deelde mee dat recent besloten is tot een tweede druk van Steensma’s boek.
Met de echtgenote van Steensma heeft Kroesen afgelopen jaar diens uitgebreide archief doorgenomen en delen daarvan ondergebracht in geschikte archieven, zoals het Fries Archief en dat van de Stichting Oude Groninger Kerken, waarvan Steensma oprichter was.
Prof. dr. J. A. Mol van de Universiteit Leiden en de Fryske Akademy verzorgde gisteren de eerste Regnerus Steensma-lezing. De kerkhistoricus sprak over ”Macht, bezit en monniken. Benedictijnen in een escalerende vete in Zuidwest-Friesland aan het eind van de 15e eeuw”. Dat thema sloot aan bij het begin van Steensma’s wetenschappelijke loopbaan. Steensma promoveerde in 1970 op het proefschrift ”Het klooster Thabor bij Sneek en zijn nagelaten geschriften”.
Mol liet zien dat er in de 15e eeuw veel strijd was rond kloosters. „Er waren veel vetes in Friesland. Mede omdat Friesland geen krachtige heerser kende.” Kloosterlingen probeerden de sfeer van geweld af te zwakken. Onder meer door familieverbanden tussen abten en de edelen was dat niet gemakkelijk.
Kloosters hadden bovendien veel grond in bezit. Dat zorgde voor de nodige conflicten met voormalige eigenaren en bezitters van aanpalende percelen, liet Mol zien aan de hand van de geschiedenis van de kloosters van Stavoren en Hemelen.
Kloosters moesten altijd rekening houden met kleinschalig geweld, stelde de hoogleraar. „Er is weinig bekend over de manier waarop de kloosters zich verdedigden: waarschijnlijk onderhielden de abten goede contacten met heersers in de buurt. Duidelijk is wel dat de hoge kloostermuren en -grachten er niet alleen waren voor de afzondering, maar ook als bescherming tegen indringers. Kloosters worden in bronnen soms als vestingen aangeduid. In veel kloosters was een stenen huis met dikke stenen muren als vluchtplaats aanwezig.” Mol vertelde als voorbeeld uitvoerig over een conflict dat zich rond het klooster Hemelen afspeelde.
Tijdens de bijeenkomst in Drachten klonk een moderne bewerking van Psalm 27. Hofstra: „De lievelingspsalm van Steensma, niet in de laatste plaats vanwege de woorden: „om te onderzoeken in zijn tempel.””
