Commentaar: Pijn scheuring nog steeds voelbaar
Er zijn herdenkingsmomenten die je het liefst overslaat. De vergadering van de generale synode van de Nederlandse Hervormde Kerk op 12 december 2003 in de Utrechtse Jacobikerk is voor veel betrokkenen zo’n moment. De hervormde synode besloot daar met 51 tegen 24 stemmen dat de Nederlandse Hervormde Kerk zich op 1 mei 2004 met de Gereformeerde Kerken in Nederland en de Evangelisch-Lutherse Kerk zou verenigen tot de Protestantse Kerk in Nederland. De gereformeerde en de lutherse synode stemden eveneens op 12 december 2003 met deze kerkvereniging in.
De beslissingen waren het sluitstuk van het Samen op Wegproces, dat veertig jaar had geduurd. Niet weinigen in de drie kerken waren blij dat de eindstreep eindelijk was bereikt. Ook dat moet niet vergeten worden. Tegelijk trok de beslissing van de hervormde synode de eerste duidelijk zichtbare scheur in het hervormd-gereformeerde smaldeel. Vóór die 12e december was al duidelijk geworden dat van de hervormd-gereformeerden in de Nederlandse Hervormde Kerk een substantieel deel niet mee zou gaan in de Protestantse Kerk. Intensieve besprekingen tussen december 2003 en mei 2004 konden de breuk niet voorkomen. Zij die niet mee konden gaan in de verenigingskerk groepeerden zich in een kerkverband dat nu de naam Hersteld Hervormde Kerk draagt. Wat volgde, waren jaren van diepe verwijdering tussen hen die decennialang in dezelfde kerk en soms zelfs in dezelfde kerkbank hadden gezeten.
Zoals er herdenkingsmomenten zijn die betrokkenen het liefst overslaan, staan er in het kerkgeschiedenisboek bladzijden die je er het liefst uit zou willen scheuren. Omdat de gevolgen zo ingrijpend waren. Voor gezinnen, families en kerkelijke gemeenten. Zondagse erediensten in monumentale kerkgebouwen werden soms ineens nog maar bezocht door enkele tientallen kerkgangers terwijl een paar weken eerder het gebouw nog vol zat. Elders kwam de rest van de gemeente bijeen in een snel omgebouwde bedrijfsloods. En beide groepen hadden hun beslissing bepaald niet lichtvaardig genomen.
Inmiddels zijn we tien jaar verder. De littekens van de scheuring zijn er nog steeds. In onderlinge verhoudingen en zelfs in het landschap, waar nieuwe kerkgebouwen verrezen die zonder deze scheuring niet gebouwd hadden hoeven worden. Toch hebben beide kerken geen reden om voldaan te zijn. De Protestantse Kerk niet, hoewel die in haar totaliteit niet is vervallen tot de vrijzinnigheid waartoe ze door sommigen werd voorbestemd. De Hersteld Hervormde Kerk evenmin, hoewel die kerk na 2004 niet uit elkaar viel, zoals wel werd voorspeld.
Gelukkig zijn er her en der weer contacten tussen hervormde en hersteld hervormde gemeenten. Maar feit blijft dat Nederland ook in de 21e eeuw weer een kerkscheuring kende. Dat alleen al is reden genoeg om met verdriet terug te kijken. Omdat iedere scheur in het kerkelijk leven een lek is waardoor het getuigenis van het Evangelie wegsijpelt. In een tijd waarin het water van de secularisatie in ons land hoger en hoger stijgt, is dat een meer dan trieste constatering.
