Een drastische secularisatie, een sterke individualisering en een religieus en cultureel pluralisme kenmerken de huidige Nederlandse samenleving sinds een halve eeuw. De ontkerkelijking zet door. De regering wordt gevormd door sociaaldemocraten en liberalen en er is een sterke tendens om godsdienst te zien als een zaak voor louter het privédomein.

Dat is het visitekaartje dat de Nederlandse bisschoppen afgeven in Vaticaanstad bij paus Franciscus. Met het rapport Ad Limina Apostolorum reizen de bisschoppen 2 december af naar Rome. Ze blijven er tot 7 december. In contact met paus Franciscus en diverse pauselijke raden is het rapport uitgangspunt voor de gesprekken. Maandag is het algemene deel van het rapport bekendgemaakt. Het besloten deel handelt over de situatie in de bisdommen.

Teruggang

Ronduit zorgelijk is de ontwikkeling in het aantal priester- en theologiestudenten. In 2005 waren dat er nog respectievelijk 76 en 745. Dat is in 2013 gekelderd naar 67 en 150. Het totale aantal priesters, diakens en pastorale werkers in de parochies kwam eind 2012 neer op 926 personen. Dat was een daling 7 procent ten opzichte van een jaar eerder. De kerk draait vooral op vrijwilligers: 222.700 (dit is inclusief koorleden). Ook op andere vlakken is teruggang te zien: het aantal kerkgangers, doopsels, kerkelijke uitvaarten en huwelijken neemt af.

Mensen die nog enige kerkelijke binding hebben, zijn geneigd zich alleen op bepaalde momenten van hun leven tot de Rooms-Katholieke Kerk te wenden en een beroep te doen op het aanbod van religieuze aard.

In het rapport wordt als een punt van hoop gezien dat het gevoel voor de waarden van het Evangelie en voor het geloof in God onder de Nederlandse rooms-katholieken niet is verdwenen. „Onder een aantal jongeren neemt de openheid toe voor geestelijk leven en bovennatuurlijke werkelijkheden.” Het kerkelijk leven ontvangt ook enige impulsen van nieuwe kerkelijke bewegingen, zoals de Gemeenschap Emmanuel, de Focolare-beweging en de Katholieke Charismatische Vernieuwing. De beweging Life Teen is succesvol in een aantal parochies, met als missie „tieners dichter bij Christus brengen”.

Brede belangstelling

In het rapport wordt ook ingegaan op het seksueel misbruik van minderjarigen door geestelijken waar de Nederlandse kerkprovincie diepgaand onderzoek naar liet doen. In december 2011 verscheen het rapport van de commissie Deetman. „De bisschoppen zijn en blijven vastbesloten om naast erkenning van het leed te zorgen voor hulp en genoegdoening. Dit doen zij in samenwerking met hogere oversten van de religieuze ordes en congregaties.” In de periode 2010-2012 lieten bijna 60.000 rooms-katholieken zich uitschrijven als lid van de kerk.

Ook de rol van pers wordt benoemd. „De interesse bij de algemene en doorgaans zeer geseculariseerde media voor kerk en geloof is zeer gering en zelfs grotendeels geheel afwezig. Alleen het probleem van het seksueel misbruik van minderjarigen en de benoeming van paus Franciscus mochten op brede belangstelling rekenen. Het ene in negatieve zin, het andere gelukkig in opvallend positieve zin.”

Centra van levendig geloof

De Nederlandse Rooms-Katholieke Kerk wil inzetten op vier terreinen: missionering, verdieping, vitalisering en solidariteit. „Spirituele en catechetische vorming is essentieel voor de Nederlandse rooms-katholieke geloofsgemeenschap in de komende jaren.” De bisschoppen hopen in de toekomst zoveel mogelijk kerken als „centra van levendig geloof, zij het ook in grotere regio’s dan voorheen, over te houden”.

„De situatie van de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland geeft ons reden tot zorg, maar ook tot hoop.” Die hoop ligt vooral in het feit de katholieken die nog aan het kerkelijk leven blijven participeren dat vanuit een bewuste keuze doen. Die „overgebleven christenen” worden gezien diegenen „die het zuurdeeg van het Rijk Gods kunnen zijn, zoals Jezus het bedoeld heeft”.