Het besluit was niet goed onderbouwd, de voordelen die het moest opleveren waren te optimistisch, de kostenbesparingen zijn niet gelukt en ook de besparing die nog moet komen, wordt hoogstwaarschijnlijk niet gehaald. Dat concludeert de Algemene Rekenkamer in een woensdag gepubliceerd onderzoeksrapport.

In 2007 werd door het toenmalige kabinet besloten dat de Algemene Inspectiedienst (AID), de Plantenziektenkundige Dienst (PD) en de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) moesten fuseren tot de NVWA. Die fusie moest een besparing opleveren van 50 miljoen euro, wat neerkomt op 19 procent minder budget. Naar nu blijkt zijn de voor- en nadelen van het fuseren van deze drie overheidsdiensten vooraf niet goed genoeg geanalyseerd. De verwachting is dat aanvullende taakstellingen voor 2018 en later evenmin gehaald zullen worden.

De Rekenkamer plaatst ook kanttekeningen bij het risicogericht toezicht van de NVWA, dus het extra controleren op bedrijven die vaak en ernstig de regels overtreden, wat ook een kostenbesparing moet opleveren. „Vooralsnog heeft de NVWA voor de meeste sectoren geen scherp inzicht in de naleving van wet- en regelgeving”, schrijft de instantie. Dat komt omdat de toezichthouder nog bezig is met het maken van een nieuwe risicoanalyse voor de 23 sectoren waar toezicht over gehouden moet worden.

Daarnaast worden de mogelijkheden om inspecties op basis van een risico-inschatting te plannen in de praktijk beperkt door de roep vanuit de samenleving om meer toezicht na incidenten, zoals voedselschandalen. „Al met al is het naar ons oordeel niet aannemelijk dat er de komende vier jaar met systeemtoezicht al veel kan worden bespaard. Integendeel”, zo staat in het onderzoeksrapport.

De Tweede Kamer zou bij volgende fusies beter en grondiger de voor- en nadelen vooraf moeten laten verkennen, schrijft de Rekenkamer. In een reactie lieten de verantwoordelijke bewindslieden van het ministerie van Economische Zaken en Volksgezondheid weten het toezicht van de NVWA te willen versterken. Hiertoe wordt een plan van aanpak gemaakt.

De NVWA lag dinsdag ook al onder vuur. De instantie had volgens de Onderzoeksraad voor Veiligheid eerder moeten ingrijpen na de salmonellabesmetting in zalm vorig jaar.