Ds. G. van den Brink over hereniging NGK en GKV
De landelijke vergadering van de Nederlands Gereformeerde Kerken (NGK) spreekt binnenkort over hereniging met de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV). Niet eerder stond dit thema zo concreet op de agenda van dit kerkverband.
toen
In 1953, toen ik predikant werd in Drogeham, was er in de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt nog geen sterke eenheidscultuur. Die ontstond pas later, mede als gevolg van de scheuring waaruit de Nederlands Gereformeerde Kerken voortkwamen. Toen ik in 1953 als kandidaat geëxamineerd werd door de classis, merkte je al wel verschillen. Er was bijvoorbeeld een predikant die scherp doorvroeg op thema’s uit de Nederlandse Geloofsbelijdenis rond de ware kerk en of je verplicht bent je daarbij te voegen. Het was toen negen jaar na de Vrijmaking van 1944, waaruit de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV) ontstonden.
Er waren toen al groepen in de kerk die meenden dat alleen de GKV een ware kerk kon zijn, in de betekenis zoals de Nederlandse Geloofsbelijdenis dat formuleert. Je merkte dat daarover plaatselijk verschillend werd gedacht. Er waren ook wel verschillen in het geestelijke klimaat tussen gemeenten. Je wist bijvoorbeeld: in die plaats wordt meer gedacht vanuit het verbond, terwijl elders vooral de persoonlijke bekering benadrukt wordt. Dat het aan het begin van de jaren 50 nog niet tot een kerkscheuring kwam, is denk ik te danken aan figuren als prof. C. Veenhof, prof. B. Holwerda en prof. dr. K. Schilder. Ik denk dat zij goed doorzagen dat je elkaar een beetje ruimte moet gunnen in een kerk.
In 1966 was er de ”Open Brief”, die de opmaat vormde naar de scheuring waaruit in de jaren daarna de Nederlands Gereformeerde Kerken ontstonden. Ik heb de Open Brief niet ondertekend. Toch ben in 1968 geschorst. Ik was bevriend met ds. K. C. Smouter, die destijds met een groep rond ds. B. Telder buiten de GKV kwam te staan. Ik steunde ds. Telder niet, maar vanuit de kerk werd mij opgelegd om ds. Smouter te behandelen als iemand die buiten de kerk en daarmee buiten het verbond viel. Met andere woorden: iemand van wie je niet mocht geloven dat hij in de hemel kwam. Dat ging mij te ver. Het resultaat was dat mijn naam geschrapt werd uit het Handboek van 1968. De keiharde lijn die toen gehanteerd werd is denk ik onnodig en schadelijk geweest.
nu
Deze week was zwaar. In de eerste plaats persoonlijk: mijn oudste zoon Wouter overleed vorige week op 60-jarige leeftijd en is woensdag begraven. Dat is een groot verlies. Bovendien is zijn vrouw ernstig ziek. Rouw en verdriet staan dus op de voorgrond. Wat ik op dit moment ook voel is het gemis van mijn vrouw. Zij stierf tien jaar geleden. Natuurlijk volg ik met interesse wat zich afspeelt op de Landelijke Vergadering van de Nederlands Gereformeerde Kerken. Ik ben weliswaar 90 jaar oud, maar nog helder van geest. Af en toe preek ik nog.
Het verrast me dat de Landelijke Vergadering hereniging met de GKV op de agenda heeft gezet. Zo concreet is dit onderwerp nog niet eerder aan de orde geweest op een kerkelijke vergadering. De wens om te herenigen leeft denk ik vooral in gemeenten die beïnvloed zijn door de evangelische beweging. De jeugd is geporteerd van eenheid tussen christenen en heeft menigmaal weinig kennis van het kerkelijke verleden. Dat was ook de reden dat ds. H. J. van der Kwast en ik in 1992 onze ervaringen rond de scheuring beschreven in ”Een kerk ging stuk”. Ik hoop niet dat ik gelijk krijg, maar ik ben bang dat de Landelijke Vergadering te hard van stapel loopt.
In de NGK krijg je de handen misschien op elkaar voor hereniging, maar in de GKV zijn er denk ik toch nog velen bij wie de gedachte daaraan verzet oproept. Dat zal enerzijds het gevolg zijn van de ”warekerkgedachte”, maar er zijn ook generaties waar nog oud zeer zit. Hoe dan ook: ik zal de beraadslagingen met interesse volgen, zij het dan vanwege mijn leeftijd vooral via de krant.
straks
Op mijn negentigste verjaardag kreeg ik bezoek van de predikant van de gereformeerd vrijgemaakte kerk in Eindhoven, ds. A. van Vugt. Dat heeft veel voor mij betekend. In die gemeente stond ik in 1968, toen een deel van de gemeente zei: U bent onze dominee niet meer. Daar in Eindhoven kwam ik buiten de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt te staan. Er gaat geen dag voorbij of ik heb er pijn van dat ik geen vrijgemaakte dominee meer ben. Met de predikant die me bezocht, had ik een bemoedigend gesprek. Daaruit heb ik de hoop dat er ooit eenheid komt. Toch zou ik het emotioneel niet aan kunnen om nog weer in Eindhoven te preken. Daarvoor is er te veel gebeurd.
Wel hoop ik de hereniging van GKV en NGK nog mee te maken. Het besef leeft sterk bij mij dat een kerkverband dat zo’n 30.000 leden telt, een maatje te klein is als je het beziet in het perspectief van de kerk als lichaam van Christus. Dat besef ik het sterkst op het moment dat we hier in Nieuwegein het heilig avondmaal vieren. Dan denk ik: er mist nog een deel van de kudde. Ik heb de diepe overtuiging dat we als GKV en NGK bij elkaar horen. Het was niet de hemelse Vader die ons uit elkaar joeg. De scheuring was mensenwerk. Ik hoop dat ook bij de vrijgemaakten het besef leeft: de Heere God vraagt van ons eenheid. Ik realiseer me goed dat de eenheid in Christus veel verder gaat dan een toenadering tussen deze twee kerken.
Als ik mensen ontmoet uit de lezerskring van het RD, besef ik dat dat ook geldt voor kerkelijke eenheid buiten GKV en NGK. Daarom zie ik ook uit naar de dag dat de Heere terugkomt. Tot die tijd moet ik het doen met hopen dat de pogingen om te komen tot eenheid op de landelijke vergadering nu, en op de generale synode van de GKV in 2014, slagen. Hoe me die eenheid bevallen zal, als het komt tot een hereniging? Dat is afwachten. Ik hoop op verrassingen. Of ik ook hoop persoonlijk gerehabiliteerd te worden? Dat is geen vraag die me sterk bezighoudt, maar toch zou ik het heerlijk vinden als ik ook dat nog mag beleven.
Hereniging NGK en GKV op agenda (Reformatorisch Dagblad, 04-11-2013)
Boekbespreking over “Een kerk ging stuk” (Reformatorisch Dagblad, 31-12-1993)
