Lutherse gemeenschap in Amsterdam in voortbestaan bedreigd
Luthers Amsterdam heeft weinig op met dogma’s. „Die zijn niet meer dan lantaarnpalen aan de rand van de weg, en een dronkenman is het, die zich daaraan vastklampt.” De lutheranen leven liever van de verwondering.
Massief en onverzettelijk staat de Oude Lutherse Kerk aan het Spui. Een kapitaal complex, een monument van kerkelijk zelfbewustzijn. Buiten bruist de stad. Binnen worden de kaarsen aangestoken. De wekelijkse viering is deze maal niet zoals gebruikelijk op zondagmorgen, maar op zaterdagmiddag, om de massale drukte van de grootste marathon van Nederland te vermijden.
Voordat de dienst begint, oefent organist Christiaan de Vries met de ruim twintig kerkgangers op enkele onbekende liederen uit het Liedboek voor de kerken. Het intochtslied, staande gezongen, is al veel bekender. Psalm 119: „Luister hoezeer mijn ziel van kommer schreit, en richt mij op en leid mij op Uw wegen.”
Tegen de achtermuur prijkt een borstbeeld van Maarten Luther. Het planken kerkdak is blauw geschilderd. Op de stenen vloer staan rode stoelen, die de oude kerkbanken hebben vervangen. De graven in de vloer zijn reeds lang geleden geruimd.
Voorganger is ds. Andreas H. Wöhle. De preek gaat over de hoofdman van Kapernaüm. „Deze man is in de greep van de ellende, want zijn kind ligt op sterven. Dit kind is zijn toekomst, zijn trots, zijn erfgenaam. Uit diepten van ellende richt hij het woord tot Jezus: „Heer’, ga toch mee.””
De bezoekers zijn voor het merendeel al wat ouder. „Maar zondags zien we toch ook weer meer jongeren”, zegt ambtman (koster) Haro Jansen. „En ieder jaar hebben we ook een kerkdienst in de Groningse taal, die meer dan 300 mensen van alle leeftijden trekt.”
De ellende van het bestaan kan de mens weleens alle geloofsadem benemen, zegt ds. Wöhle. „Maar het leven en de toekomst liggen in Gods handen. Geloof doet leven en opent wegen waar soms geen weg meer is.”
De Oude Lutherse Kerk aan het Spui is al eeuwenlang eigendom van de lutherse gemeente. In de negentiende eeuw vergaderde hier steevast de lutherse synode. Van hieruit werd er leidinggegeven aan alle lutheranen in Nederland. Sinds 1961 wordt de kerk ook gebruikt door de Universiteit van Amsterdam, voor promoties en oraties.
Voortbestaan
Sinds een jaar wordt de lutherse gemeenschap in Amsterdam in haar voortbestaan bedreigd. „We leven op te grote voet”, zegt het kerkbestuur in het gemeenteblad. Er zijn steeds minder ambtsdragers beschikbaar. Er moet afscheid worden genomen van minimaal twee van de vijf predikanten. Binnen vier jaar dienen er drie kerken in de hoofdstad te worden afgestoten: de Augustanakerk aan de Erasmusgracht, de Maarten Lutherkerk aan de Dintelstraat en de Johanneskapel aan de Amsterdamse weg. De beroemde Ronde Lutherse Kerk aan het Singel is al vele jaren in gebruik als feestzaal van het Renaissance Amsterdam Hotel.
Onder het drieklaviers orgel van Witte (uit 1886) staat nog steeds de eerste kansel. Daarop werd in vroeger jaren over de Augsburgse Confessie en over Luthers Kleine Catechismus gepreekt. Hier preekten ooit ds. Th. Dominicus en, veel later, prof. dr. W. J. Kooiman, de bekende Lutherbiograaf. Ds. R. J. van Pagée leidde hier drukbezochte diensten voor belangstellenden, waarbij Piet van Egmond het orgel bespeelde.
Twintig zuilen dragen in totaal vier geweldige galerijen, boven elkaar. Vroeger kerkten hier zondags wel 3000 mensen. Op deze zaterdagmiddag luisteren twintig kerkgangers naar de Schriftlezing uit de brief van Paulus aan de Efeziërs. Aansluitend zingen ze Lied 458: „Tot U is het Heer, dat ik vlucht, want mij is de vijand te machtig.”
De oudste lutherse kerk in Amsterdam
De Oude Lutherse Kerk aan het Spui (vaak zo genoemd ter onderscheiding van de Oude Kerk aan het Oudekerksplein) is de oudste lutherse kerk in Amsterdam. Het kerkgebouw heeft geen toren met uurwerk en klokken, want de calvinistische stadsregering stond zoiets in de zeventiende eeuw uitsluitend toe bij kerken van zijn eigen protestantse leer.
De Oude Lutherse Kerk werd in 1633 gebouwd op de plaats waar vroeger de huiskerk van de lutheranen stond.
Dit jaar bestaat de lutherse gemeente Amsterdam 425 jaar. Ter gelegenheid daarvan wordt op zaterdag 9 november het symposium ”Van pakhuis tot preekhuis” gehouden. Op die dag wordt ook een jubileumbundel gepresenteerd. Prinses Beatrix woont het symposium bij.
