Commentaar: De crisis te lijf
Fatsoen moet je doen. Als we ons één uitspraak van oud-premier Balkenende kunnen herinneren, is het deze. De CDA-politicus begon er zijn carrière als minister-president mee. Los van de vraag welk resultaat zijn oproep heeft gehad, was het een opmerkelijk én moedig geluid. Een premier die zo nadrukkelijk het debat over waarden en normen op de kaart zette, daarvan kennen we er niet zo veel in ons land. De slogan leverde Balkenende waardering op, maar ook hoon. Typisch iets voor een gereformeerde moraalridder, schamperden zijn critici. Toch liet hij zich niet van de wijs brengen.
Nu laat de oud-premier opnieuw van zich horen. Met hetzelfde pleidooi. In het CDA-blad Christen Democratische Verkenningen van deze week schrijft Balkenende dat het debat over waarden en normen een nieuwe impuls moet krijgen. Zijn pleidooi heeft zo mogelijk nog meer urgentie dan in 2002. In dat jaar werd Pim Fortuyn vermoord. Die gebeurtenis zette de samenleving op haar kop. De oproep om opnieuw na te denken over waarden en normen, over respectvol omgaan met elkaar, was een terechte reactie.
Ruim tien jaar later zijn er minstens zulke dringende redenen voor hetzelfde pleidooi. De financiële crisis, met alle gevolgen daarvan, blijft de gemoederen hardnekkig bezighouden. De overtuiging dat er ten diepste sprake is van een morele crisis wordt nog niet heel breed gedeeld, maar valt steeds lastiger te weerleggen. Zijn we niet zelf door onze materialistische, egoïstische levenswijze een belangrijke oorzaak van de problemen? En hoe komt het dat de stroom berichten over gesjoemel, fraude, corruptie en (seksueel) misbruik niet te stuiten is? Fatsoen moet je doen. Inderdaad.
Ook de kerken maken zich zorgen over het morele verval in de samenleving en de daarmee gepaard gaande ontkerkelijking. De synode van de Gereformeerde Gemeenten sprak er gisteren –en ook eerder– uitvoerig over. „De secularisatie in Nederland woedt als een veenbrand voort. We mogen daar niet gering over denken. De nood is veel groter dan velen uit onze gemeenten in de gaten hebben”, zei een van de afgevaardigden.
De discussie op de synode in Utrecht leidde tot het besluit om volgend jaar een nationale boetedag te houden. Hopelijk haken andere kerken bij dit waardevolle initiatief aan. Daarbij is het essentieel dat de kerken niet blijven steken in een klaagzang over ”de samenleving”. Dat is verleidelijk, zo bleek soms ook in Utrecht, maar doet geen recht aan de werkelijkheid. De samenleving, dat zijn we zelf. Christenen en niet-christenen, kerkgangers en seculieren.
De kerk heeft een woord voor de wereld. Hét Woord. De Bijbel staat vol concrete adviezen om de morele crisis te lijf te gaan. De Tien Geboden zijn heilzaam voor ieder mens, voor elke samenleving, voor alle tijden. ”Fatsoen moet je doen” heeft ten diepste alleen kans van slagen als mensen bereid zijn deze geboden te aanvaarden én na te leven. Balkenende zal de eerste zijn om dat te beamen. Zijn pleidooi om het debat over waarden en normen een nieuwe impuls te geven, verdient steun, juist vanuit de christenheid.
