Hoe verbinden we onze jongeren duurzaam aan de christelijke gemeente? Dat is geen eenvoudige vraag. Om op dit thema wat meer greep te krijgen geef ik eerst enkele typeringen van de samenleving en de jongeren. Daarna maak ik een toespitsing op kerkelijke jongeren.

Horizontaal

Een eerste kenmerk van onze samenleving is dat we leven in welvaart, zelfs in de huidige crisis. Voor ons is de voorziening in onze basisbehoeften, de middelen van bestaan, over het algemeen gegarandeerd. Dat wil zeggen dat niet langer het feit dat we in ons levensonderhoud kunnen voorzien, centraal staat, maar vooral de vraag wat die middelen van bestaan ons doen en ons opleveren. Het gaat om de meerwaarde in de persoonlijke beleving. De huidige generatie jongeren heeft behoefte aan waardering, status en bevestiging. Ze zijn maar moeizaam te overtuigen van de gedachte dat ze niet het middelpunt van de wereld zijn.

Een tweede kenmerk is dat de meeste jongeren niet tegen geloven zijn, maar er onverschillig tegenover staan. Natuurlijk lopen ze ook tegen de grote levensvragen aan. Maar daarmee gaan ze niet naar de Bijbel of de dominee of de rabbi of imam, maar ze googelen en bespreken die binnen hun sociale netwerken. Ze gaan niet naar de top van de piramide, maar ze gaan horizontaal door alle wereldgodsdiensten en levens­beschouwingen heen.

Gekissebis

Het zal duidelijk zijn dat deze tendensen ook aan onze jongeren niet voorbijgaan. Ze vormen als het ware een belangrijke en invloedrijke bedding waarin ze leven. Zij ademen deze wereld, dit gedrag, deze manier van denken ook in.

En de vraag doet zich voor of onze traditionele antwoorden daar voldoende tegenwicht aan kunnen geven. Recent zijn er over deze thematiek enkele onderzoeken verschenen. Ik noem die van Wim Fieret en Elline de Wilde.

Volgens De Wilde is het niet kunnen omgaan met verschillen door ouderen een belangrijke oorzaak van het niet eigenen van de kernen van de gereformeerde leer door de jongeren. Het viel haar op dat ondanks de vele uren godsdienst er toch maar betrekkelijk weinig kennis van de gereformeerde leer bij haar jongeren echt geïnternaliseerd was. Door het gekissebis over bijzaken ontdekken ze niet meer wat hoofd- en bijzaken zijn.

Een belangrijk antwoord op deze problematiek ligt in de invulling van het begrip identificatiefiguur. Wezenlijk voor alle tijden blijft authenticiteit als mens en als christen. En dat houdt in dat jongeren aan ons zien, dat we echt op de wezenlijke zaken betrokken zijn, maar ook dat we op hen betrokken zijn. Dan hebben we een innerlijke overtuiging, niet omdat wij iets vinden maar omdat de Heere ons overtuigd heeft dat wij geen kunstig verdichte fabelen zijn nagevolgd. Maar dan weten we ook van strijd in ons concrete dagelijkse leven, dat wij mensen van vlees en bloed zijn, kwetsbaar, zondig en beperkt. Dat proeven onze jongeren. Dat dwingt respect af.

Verlegenheid

Dat is het eerste en dat is van alle tijden. Maar deze tijd vraagt om iets meer. Het vraagt ook om naast de jongeren te gaan staan vanuit verlegenheid om samen te zoeken naar een begaanbare weg te midden van de vele complexe zaken die zich in toenemende snelheid aan ons voordoen. En die attitude is niet van alle tijden. Die is kenmerkend voor deze tijd.

Misschien herkent u wel wat ik u nu vertel vanuit mijn eigen huiselijke kring. We hadden best nagedacht in huiselijke kring over euthanasie en daarover ook een Bijbels standpunt. Maar toen mijn dochter de verpleging in ging en met de werkelijkheid van het volle leven op dat punt te maken kreeg, hebben we samen een zoektocht moeten maken die misschien wel nooit helemaal voltooid wordt, maar waarbij we toch stap voor stap opnieuw handvatten ontvingen in heel concrete ethische dilemma’s.

En daar gaat het nu bij jongeren om. Zowel het uitstralen van een innerlijke en doorleefde overtuiging bij hun opvoeders als de gave om samen met hen zoektochten te maken die de relevantie van de Bijbelse boodschap in hun concrete leven duidelijk maakt, zijn geen geringe middelen in Gods hand om hen te helpen bij het opbouwen van een echte eigen christelijke identiteit.

Naar mijn stellige overtuiging is dit voor onze jongeren levensnoodzaak. Het is de middellijke weg om bij onze jongeren het geloof in het gezag van de Schrift te onderhouden. Immers, waar de relevantie van Gods Woord voor hun leven van alledag wegvalt, valt op den duur het Schriftgezag in hun leven weg, en wordt God iets van de traditie, van grootmoeder.

Maar waar de opvoeders er met Gods hulp in slagen om als identificatiefiguur duidelijk te maken hoe Gods Woord ook in allerlei nieuwe situaties relevant is, worden er door Gods genade bij onze jongeren grote gedachten van dat Woord, ja van de God van dat Woord geboren.

Narratief

Een tweede belangrijk element is het narratieve in onze overdracht. Steeds meer wordt duidelijk dat de opvoeder twee oren moet hebben. Met het ene luistert hij naar de Schrift, wordt hij gevoed vanuit het Woord in een nauwgezette omgang met de Heere, met het andere hoort hij naar wat er in de samenleving en onder jongeren leeft. En die twee moet hij bij elkaar brengen in een stukje geestelijke leiding aan onze jongeren.

Korte stukjes biografie die illustreren wat de Bijbel dan voor concrete betekenis heeft in een concrete gebeurtenis en wat dat met een persoon doet, dragen enorm bij aan internalisering. Een verhaal aan tafel van een vader over zijn worsteling met een ethisch dilemma op zijn werk en hoe hij daarin Bijbels onderwijs kreeg en daarnaar handelde, doet meer dan welke theoretische beschouwing dan ook. Wel is het belangrijk om die narrationes te borgen in algemene waarheden. Anders blijft het te gefragmenteerd.

Fronten

Het zal duidelijk zijn dat we de kernvraag over het duurzaam verbinden aan de christelijke gemeente alleen maar kunnen beantwoorden vanuit de toegevoegde waarde die vanuit de kerk aan onze jongeren geboden wordt. Intussen is de werkelijkheid weerbarstig. Misschien komen we iets dichter bij mijn droom van de christelijke gemeente als de secularisatie voltooid is, als de echte fronten helder zijn en de strijd ook daadwerkelijk gaat om waar het om moet gaan.

De auteur is voorzitter van het college van bestuur van scholengemeenschap Wartburg College. Dit artikel is een bewerking van de lezing die de auteur vorige week donderdag verzorgde op de jubileumbijeenkomst van het Contactorgaan Gereformeerde Gezindte (COGG).