De tegenwoordige eurocommissaris is het op dit punt helemaal eens met het VVD-kamerlid Hirsi Ali. „De Grondwet laat toe dat er eisen gesteld worden aan bijzondere scholen”, zo voerde Bolkestein donderdag aan tegenover de kamercommissie die het integratiebeleid onderzoekt.

Beperking van het aantal islamitische scholen was een van de aanbevelingen die de ex-VVD-leider de commissie meegaf. Een ander advies was de verblijfsvergunning van radicale imams in te trekken op grond van het gevaar dat zij vormen voor de openbare orde. „Zij houden hier preken die ze in hun thuisland niet mogen houden”, luidde de grief van Bolkestein.

Aan het horen van Bolkestein ging intern gesteggel vooraf. Eerst zou de commissie hem niet uitnodigen, maar later toch wel. Als eerste prominente politicus zette hij het integratievraagstuk begin jaren negentig op de kaart. Hij wees op de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, in het onderwijs en bij de misdaadbestrijding en voorzag „kolossale problemen” met allochtonen.

In die tijd had hij geprobeerd de kwestie samen met CDA, PvdA en D66 op de agenda te krijgen, maar zij gaven geen gehoor. Hij nam aan dat ze de problemen ook wel zagen, maar dat ze die van zichzelf uit politieke correctheid niet hardop mochten benoemen. „Gebrek aan durf uit vrees voor minderhedenonvriendelijk te worden gehouden”, vermoedde hij. Zelfs de eis om Nederlands te leren was omstreden.

Nadat Bolkestein over het onderwerp had gepubliceerd, werd hij onmiddellijk bestempeld als racist. Tegenstanders wilden hem naar zijn zeggen verbannen naar „de buitenste duisternis.” Hij liet zich daardoor niet weerhouden. „Democratie is niet voor bange mensen.”

De schadelijkheid van een eigen zuil voor moslims, waar premier Balkenende onlangs de vinger bij legde, voorspelde Bolkestein al in discussies die hij voerde met de toenmalige premier Lubbers. „Hij meende dat een eigen zuil goed was voor de emancipatie. Ik betwistte dat.”

Moslims die naar Nederland komen, hoeven hun religie niet af te zweren, maar aanpassen vindt hij onvermijdelijk. „Over de gelijkheid van mannen en vrouwen valt niet te marchanderen. In veel gevallen worden moslimvrouwen onderdrukt. Dat zou veel meer aandacht moeten krijgen.”