De mist rond de beruchte strandwandeling van Pechtold en Samsom wordt nog dikker als we letten op de rol die het CDA speelde, liever gezegd: niet speelde. „Er werd vooral zonder de partij over de partij gesproken”, zei enkele weken geleden een ingewijde.

Dat laatste is, goed beschouwd, hoogst merkwaardig. Met alléén D66 erbij, schiet de coalitie immers niets op. Die partij heeft in de Senaat slechts vijf zetels. Om het bekende tekort van acht zetels aan te vullen, is er behalve D66 altijd nog een partij nodig. Waarom dan niet meteen met het CDA in zee gegaan, de partij die met elf senatoren het minder­heidskabinet in één keer tot meerderheidscoalitie verheft?

In abstracto is politiek eenvoudig. Een stabiele en effectieve coalitie voldoet aan drie criteria: a) zij heeft programmatisch gezien een zekere innerlijke samenhang; b) zij bestaat uit zo min mogelijk partijen, want hoe meer zielen hoe meer gezeur; c) zij kan bogen op een meerderheid in beide Kamers. Toegepast op de huidige situatie: laat het CDA toetreden tot de club, en aan alle voorwaarden is voldaan.

Zóú de coalitie aangevuld worden met het CDA, dan heeft dat voor Rutte en Samsom grote voordelen. Zeker, het zal even slikken zijn om een paar ministersposten te moeten afstaan. Maar vervolgens kunnen zij met volle kracht vooruit. Geen gedoe meer over het paaien van oppositie­fracties, geen getob meer met deel­akkoordjes, nooit meer moeizaam waden door dikke modder. Heerlijk, plankgas!

Lastiger ligt het voor het CDA. Zou ook die partij voordeel hebben bij toetreding? Velen menen van niet. Het is electoraal voordeliger, denken zij, om in tijden van grote bezuinigingen aan de zijlijn te blijven staan en het kabinetsbeleid af te kraken, dan om medeverantwoordelijk te zijn voor pijnlijke ingrepen.

Maar zo eenvoudig ligt dat niet. Terecht wees de christen­democraat Frank van den Heuvel er deze week in de Volkskrant op dat de stelling ”Meeregeren leidt tot kiezersverlies”, empirisch niet klopt. Jawel, partijleider Buma kiest al maandenlang voor een compromisloze confrontatiepolitiek. Maar de peilingen laten geen enkel herstel van het CDA zien!

Ook historisch gezien snijdt de redenering ”Regeren leidt tot verlies, oppositie tot winst” geen hout. Zeker, het CDA werd na de lange regeerperioden van Lubbers en Balkenende door de kiezers hard gestraft. Maar diezelfde premiers wisten eerder na kabinets­deelname electoraal te scoren – Lubbers behaalde in 1986 zelfs negen zetels winst. Terwijl er omgekeerd voorbeelden zijn van een CDA dat na een periode van oppositie voeren nóg verder wegzakte in het moeras – in 1998 vijf zetels verlies na paars I.

Hoe dit alles ook zij, nadenken over een tussentijdse uitbreiding van de coalitie met het CDA kan om twee redenen niet meer zijn dan luchtfietserij. In de eerste plaats omdat de politiek, sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw, allergisch is voor coalitie­wisselingen zonder nieuwe verkiezingen. Dat staat voor regenten­mentaliteit en minachting van de burger. Daar wil niemand van beschuldigd worden.

In de tweede plaats omdat een coalitiewissel voor onbevangen waarnemers wel een win-win­situatie kan lijken, maar het er toch in de eerste plaats om gaat of betrokkenen zelf er iets in zien. Niets wijst er tot nu toe op dat die bereidheid bij beide kampen, of zelfs maar bij een van beide, bestaat. En dan gaat de wijsheid op die oud-landbouwminister Brinkhorst nogal eens debiteerde: „It’s takes two to tango.”