Tapuit op rand van afgrond
NIJMEGEN. De tapuit, een karakteristieke zangvogel voor duin en heide, lijkt uit Nederland te verdwijnen. Na drie relatief goede jaren zijn de aantallen broedvogels in enkele resterende bolwerken dit voorjaar sterk achteruitgegaan.
Zo broeden er momenteel nog maar vier paren in het Noord-Hollands Duinreservaat. In 1988 waren dit er nog 165. Tussen Callantsoog en Den Helder zijn de aantallen ten opzichte van voorgaande jaren met bijna een kwart afgenomen en resteren nog vijftig broedparen. Dit blijkt uit onderzoek van Stichting Bargerveen en Sovon. Ecoloog Herman van Oosten doet promotieonderzoek naar de achteruitgang van de tapuit.
Waardoor gaat het zo slecht?
„Er is niet één bepaalde oorzaak aan te wijzen. Het gaat waarschijnlijk om een combinatie van verschillende factoren. Door een teveel aan stikstof groeien grassen in de Nederlandse natuur extra hard. Zij verdringen andere planten, waardoor het aantal soorten planten afneemt. Daardoor neemt de diversiteit aan insecten af en dat is nadelig voor de tapuiten.
Daarnaast zijn er veel minder konijnen in Nederland dan vroeger. Tapuiten broeden in oude konijnenholen en zij raken dus hun nestgelegenheid meer en meer kwijt. Konijnen houden bovendien de grassen kort en dat is weer gunstig voor de tapuit, die over de grond wil lopen en her en der zijn voedsel bij elkaar pikt. Ook spelen dioxines mogelijk een rol bij de achteruitgang van tapuiten: in niet uitgekomen eieren worden soms hoge concentraties aangetroffen. Ook worden afwijkingen aan embryo’s waargenomen.”
De tapuit is een trekvogel die de helft van het jaar in Afrika zit. Hoe gaat het daar?
„Daar moet nog nader onderzoek naar worden gedaan. De tapuit overwintert in de Sahel, in landen zoals Mauritanië, Mali en Nigeria. De bevolking groeit daar en daardoor neemt de druk op het landschap toe, bijvoorbeeld door de kap van de schaarse bomen. Die bomen op de savanne gebruikt de tapuit weer om de heetste uren van de dag door te komen. Ook de overbegrazing door het toenemend aantal schapen en geiten is mogelijk niet gunstig voor de tapuit in Afrika.”
Wat moet er gebeuren?
„Onderzoek naar de oorzaken is erg belangrijk. Niet alleen voor de tapuit, ook voor andere diersoorten. De tapuit is de zoveelste soort die verdwijnt uit de Nederlandse heide- en duingebieden. Als we de oorzaken kunnen achterhalen en de achteruitgang een halt kunnen toeroepen, zullen meerdere soorten daar baat bij hebben.”
Wat kunnen beheerders van natuurgebieden doen?
„Tapuiten zijn erg honkvast. Het is bekend dat tapuiten terugkeren naar de duinvallei waar ze uit het ei zijn gekropen. Beheerders kunnen gebiedjes rond de resterende broedpopulaties in het Noord-Hollands Duinreservaat, de Kop van Noord-Holland en het Nationaal Park Drents-Friese Wold geschikt maken voor de tapuit. Als de jonge vogels daar terugkeren wordt de populatie minder kwetsbaar voor toevallige, lokale factoren die in één broedpopulatie spelen.
Daarnaast kunnen beheerders zorgen voor voldoende afwisseling in het gebied, waardoor er meer insecten komen. Als de duinen weer gaan stuiven bijvoorbeeld, is dat gunstig voor de biodiversiteit en dus ook voor de tapuit.”
