”Bevrijdend licht”
Auteur: Lynn Austin; vert. P. J. de Gier; uitg. Voorhoeve, Kampen, 2003
ISBN 90 297 1742 4
Pagina’s: 487
Prijs: € 18,95. De roman ”Bevrijdend licht” van Lynn Austin speelt zich af in een donkere tijd. Het zuiden van de Verenigde Staten handhaaft de slavernij. In het noorden gaan luide stemmen op voor afschaffing ervan, maar viert racisme nog hoogtij. Er breekt een burgeroorlog uit, en Caroline Fletcher zit er middenin.

De kleine negerslaaf Grady wordt zonder pardon bij zijn moeder weggehaald en verkocht. Caroline Fletcher, hoofdpersoon van ”Bevrijdend licht”, is getuige van het drama. Ze zit erg over hem in: „Van de globe in de bibliotheek van mijn vader wist ik dat de wereld erg groot was. De gedachte dat mijn vriendje Grady daar ergens helemaal alleen zat, gaf me een wanhopig en hulpeloos gevoel.” De grond voor Carolines overtuiging is gelegd: zij kiest de kant van de slaven. Dat brengt problemen met zich mee in een omgeving waar negers nauwelijks als mensen worden gezien.

In de proloog begint Caroline met het schrijven van haar verhaal. Op behangpapier gaat ze uitleggen waarom ze deed wat ze deed in de oorlog. De karakters van de blanken blijven zwart-wit in dat verslag; het zijn de slaven die het beste uit de verf komen. Grote Eli bijvoorbeeld, die vol vuur verhalen vertelt over „Meester Jezus”: „Ik luisterde graag naar Eli als hij over de Heere Jezus vertelde. (…) Ik was er vrij zeker van dat de Jezus over wie Eli vertelde, dezelfde was als waarover de dominee iedere zondag in de kerk preekte, maar de verhalen klonken heel anders als Eli ze vertelde. Ze klonken dan alsof ze echt gebeurd waren.” Karakter heeft ook de kokkin Esther, die steevast beweert dat missy Caroline bij een stevige wind dan wel storm helemaal naar Washington zal waaien.

Na een tijdje in het noorden gewoond te hebben, weet Caroline het zeker. Zij zal in het zuiden gaan zien wat ze kan doen voor de afschaffing van de slavernij. Eenmaal daar ontmoet ze Charles. Hoewel haar hart „begint te fladderen als een stuk papier in de wind” als ze hem ziet, kan ze aanvankelijk alleen maar ruziemaken met hem. In de dialogen met Charles legt Caroline een welbespraaktheid aan de dag die nog niet eerder naar voren kwam. De standpunten zijn duidelijk. Zij is tegen, hij is voor de slavernij: het conflict tussen noord en zuid in een notendop. Jammer dat die ruzies voorbij zijn als Charles naar het front gaat. Vanaf dan blijft Carolines motivatie vaag. In het behangpapieren verhaal althans - terwijl juist de opzienbarende, niet voor de hand liggende rol die ze in de oorlog speelt om een sterke verklaring vraagt. Charles’ uitval na afloop klinkt wel logisch: „Ik lag daar in die loopgraaf, was in gevaar, en jij verraadde mij aan de vijand! Ik werd beschoten en gebombardeerd en jij vertelde hun waar ze op moesten richten!” Pas aan het eind van het boek is het de ex-slaaf Josiah die een helder en geloofwaardig betoog houdt. Vóór Caroline.

Lynn Austin moet veel onderzoek verricht hebben naar de oorlog die de noordelijke en zuidelijke staten van Amerika tussen 1861 en 1865 voerden. Ze beschrijft de ontwikkelingen nauwkeurig, noemt zelfs de aantallen slachtoffers. Maar bij alle feiten komen de personages in de kou te staan. Tijdens haar verblijf in het noorden voegt Caroline een voorstander van de zaak van de afschaffing van de slavernij toe: „De negers zijn geen záák. Het zijn ménsen!” Om het met die woorden te zeggen: ”Bevrijdend licht” gaat grotendeels over zaken -slavernij, spionage, racisme- en een beetje over mensen.