Hier moet met name de invloed van video en dvd genoemd worden. Elders hebben vooral de tv en de opmars van de EO bijgedragen aan het slechten van de barrière ten opzichte van film en bioscoop.

Die ontwikkelingen zijn van grote betekenis. Het afwijzen van een betrekkelijk modern medium als de speelfilm staat immers in het verlengde van een eeuwenlang verzet in gereformeerde kring tegen het toneel. In Genève werden na de Reformatie bijna een eeuw lang geen toneelstukken opgevoerd. Trouwens, al in de oudchristelijke kerk was er sprake van toneelbestrijding.

McLuhan

Nu kan ook van allerlei boeken en geschriften gezegd worden dat zij een verkeerde strekking hebben. Maar bij de speelfilm komen nog andere bezwaren in beeld. Wie beweert dat een boek dat als roman aanvaardbaar is, daarom ook een acceptabele film oplevert (of in ieder geval op kan leveren), houdt geen rekening met de eigen aard van het medium film.

De Canadese communicatiewetenschapper en cultuurfilosoof Marshall McLuhan is bekend geworden door zijn uitspraak: „The medium is the message.” Pregnant geformuleerd, maar wel met een aanzienlijk waarheidsgehalte. In veel gevallen geldt inderdaad dat het medium de boodschap bepaalt. Het medium dat men kiest is geen neutraal verbindingskanaal tussen de zender van de boodschap en de ontvanger, maar het doet ook wat met die boodschap.

Dat geldt zeker bij de verfilming van een boek. Het maakt een groot verschil of de schrijver in zijn boek vermeldt dat de hoofdpersoon herhaaldelijk vloekt, of dat men hem in de film regelmatig laat vloeken. Het is niet hetzelfde als in een boek beschreven wordt dat de buurman op z’n sterfbed ligt, of wanneer een acteur dat aangrijpende gebeuren in een film moet verbeelden.

Allerlei liefdesrelaties kunnen in een boek op een aanvaardbare of zelfs uiterst positieve manier beschreven worden, maar je komt heel anders uit wanneer je die rollen in een film laat uitbeelden. Niet alleen gaan de spelers die liefdesrelaties beroepshalve aan, de presentatie krijgt ook een veel geprononceerder en daarmee erotischer karakter.

Religieuze films

Films met een godsdienstig karakter zijn niet gemakkelijker te accepteren dan andere, maar leveren juist extra bezwaren op. Men betreedt daarmee immers heilige grond. Een Luther-film kan daarom niet en een Jezus-film nog veel en veel minder.

Ook hier is het verschil met een boek of kort verhaal duidelijk. Daarin kan men op een gepaste wijze iemand een gebed laten doen, kan men verhalen van zijn kerkgang of avondmaalsdeelname. Maar het is volstrekt van andere orde wanneer men dat door acteurs (ongeacht of ze zichzelf nu christen noemen of niet) laat uitbeelden.

Vandaar dat men in gereformeerde kring vanouds nog afwijzender stond tegen de opvoering van bijbelse onderwerpen op het toneel dan ten opzichte van niet-bijbelse thema’s. Zo verboden de gereformeerde kerken in Frankrijk in de 16e eeuw hun leden het bijwonen van dergelijke toneelstukken, vanwege het profaneren van de Heilige Schrift.

Het gaat te ver om allerlei vormen van rollenspel te veroordelen, maar de grenzen luisteren hier wel nauw. Schunnige taal, excessief geweld, de dood, erotiek, maar ook gebed, prediking en sacramentsbediening mag je niet door acteurs (of amateurs) laten verwoorden en uitbeelden.

Als we dat als uitgangspunt nemen, blijft er inderdaad niet veel meer over. Seks en geweld vormen nu eenmaal het hoofdbestanddeel van de meeste filmproducties. Anders trekken ze onvoldoende publiek - en de niet geringe productiekosten moeten er nu eenmaal uitkomen.