Commentaar: Rede Martin Luther King scharniermoment
Op 27 augustus zal de eerste zwarte president van de Verenigde Staten, Barack Obama, een speciale toespraak houden. Hij doet dit ter ere van een andere toespraak die op die dag precies vijftig jaar geleden werd uitgesproken. Deze rede van dr. Martin Luther King, waarin de zwarte predikant zei de droom te hebben dat de toekomst van mensen in de VS niet meer bepaald zou worden door hun huidskleur, is misschien wel de bekendste rede uit de geschiedenis. Martin Luther King sprak op 27 augustus 1963 tijdens de Mars naar Washington voor zo’n 200.000 mensen. De mars werd gehouden als protest tegen de discriminatie van zwarten in Amerika.
Of je nu zwart bent, bruin of blank: wie deze redevoering hoort, kan niet onbewogen blijven. De golvende, welluidende stem van de predikant die later werd vermoord, raakt iedereen die hem hoort. Zeker als je kijkt naar de achtergrond waartegen hij zijn uitspraken doet.
Vijf decennia later staan de zaken er in de VS volstrekt anders voor. Als het om de opheffing van de rassenverschillen gaat, is er op onderdelen zelfs meer gebeurd dan King ooit heeft durven dromen. Hoopte hij „dat ooit op de rode heuvels van Georgia de zonen van voormalige slaven en de zonen van voormalige slavenhouders in staat zullen zijn samen aan te schuiven aan een tafel van broederschap”, in 2013 zit er een zwarte man als president in het Witte Huis.
Er zijn momenten in de geschiedenis die als scharniermomenten de boeken ingaan. De toespraak van Martin Luther King, hoe je zijn theologische denkbeelden ook waardeert, ís zo’n moment. Hoewel King twaalf uur voor zijn toespraak nog niet wist wat hij precies zou gaan zeggen en dus weinig aandacht aan zijn rede had besteed, is zijn toespraak een absoluut retorisch hoogtepunt. Daarbij had hij z’n rede, zij het in een iets andere versie, al acht keer eerder uitgesproken. De impact van zijn toespraak heeft dan ook alles te maken met de plaats waar hij hem hield en de manier waarop hij hem uitsprak: als een preek.
Scharniermomenten in de afgelopen decennia staan gegrift in het collectieve geheugen. De stichting van de staat Israël, het afschaffen van de apartheid in Zuid-Afrika en de val van de Berlijnse Muur zijn, naast andere gebeurtenissen, zulke momenten. Zaken waarvan mensen eigenlijk niet konden geloven dat ze ooit gebeuren zouden, gebeurden toch.
Dat maakt duidelijk dat het ten diepste geen mensen zijn die historische wissels omzetten, hoe belangrijk hun inbreng ook is. God schrijft de geschiedenis, geloven christenen.
Dat er in de Verenigde Staten dinsdag, zéker bij oudere, zwarte mensen tranen van blijdschap zullen vloeien, staat vast. Maar een oase van vrijheid en gerechtigheid is Amerika bepaald nog niet, hoezeer dr. Martin Luther King dit ook hoopte. Dat is geen enkel land.
De vervulling van die droom, waarover de Bijbelse profeten spraken, staat nog uit en zal niet door mensenhanden worden gerealiseerd. Dat sluit het streven naar een rechtvaardige samenleving, zeker door christenen, overigens niet uit, maar in.
