Billboards langs de snelweg A7 bij Winschoten moeten de argeloze bezoeker doen geloven dat Blauwestad een geslaagd project is. Eenmaal op de provinciale weg bij Beerta wordt het beeld versterkt. In de verte liggen aan het water prijzige huizen. Hoewel de wegen naar de wijk De Wei verre van optimaal zijn, geven de nieuwbouwhuizen een prachtige aanblik.

Daarna slaat de verwarring toe. De volgende wijk ligt een eind verderop. Maar wat hoort er precies bij Blauwestad? Zijn dat de woningen die bijna een kilometer verderop liggen, of ook de huizen die langs de provinciale weg bij Beerta staan?

Verder rijden naar Finsterwolde maakt het beeld van een rommelig opgezet project compleet. Aan de rand van het dorp staat een plaatsnaambord van Blauwestad. Daaronder de naam van de wijk: Het Riet. Maar na 100 meter houdt de weg op. Aan het water staat wat riet en op een naast­gelegen grasland lopen schapen. Een heel eind daarachter staan de huizen van de wijk Het Riet, die alleen zijn te bereiken door om te rijden. Ook op andere plaatsen rond het kunstmatig aangelegde Oldambtmeer heerst onduidelijkheid. De jachthaven hoort bij Blauwestad, maar de naast­gelegen bebouwing dan?

Het idee voor een grootschalig natuur- en woonproject aan de oostkant van de provincie Groningen ontstond eind jaren 80. Het landbouwgebied, dat dieper lag dan de omgeving, was schraal. In de loop van de tijd ontstond het idee om het gebied onder water te zetten. Eromheen zouden 1480 dure huizen en bovendien grootschalige voorzieningen komen. Het eerste huis werd in 2006 gebouwd. De planning was om het project in 2016 af te hebben.

Onder andere de economische crisis gooide roet in het eten. Bovendien kon op alle van de ver uit elkaar gelegen locaties tegelijk worden gebouwd, terwijl het elders gebruikelijk is om een wijk af te maken en daarna pas de volgende te bouwen. Er ontstonden kleine groepjes huizen, waar mondjesmaat wat woningen bij kwamen. Momenteel staan er verspreid over een kilometers groot gebied slechts 194 woningen.

De doelstelling van 1480 huizen is begin dit jaar bijgesteld naar 1247. En het laatste huis moet niet in 2016, maar in 2051 zijn opgeleverd. Het is nog maar de vraag of dat wordt gehaald, want de bevolking in Groningen krimpt naar verwachting de komende jaren fors. Sinds 2010 
zijn er negen kavels verkocht, 
en dit jaar nog niet één kavel. De provincie Groningen heeft inmiddels 25 miljoen euro afgeboekt op het project.

Wim Haasken uit Scheemda kwam in 1988 met het eerste idee voor Blauwestad. Hij was destijds districtshoofd van Staatsbos­beheer. „De regio was destijds eenzijdig op landbouw gericht”, aldus Haasken. „De grond was veenachtig, terwijl er op andere plaatsen vruchtbare kleigrond is.” Akkerbouwers in het hele land hadden het op dat moment zwaar. Dat bracht Haasken op het idee om ook toerisme aan te trekken. „Het plan was om een meer te realiseren dat ongeveer twee keer groter zou zijn dan het uiteindelijk is geworden. Het zou voor een klein stukje in Duitsland komen. Het gebied moest aan de landbouw worden onttrokken en worden bestemd voor woningen, recreatie en natuur.” Volgens de inwoner van Scheemda moest hiermee de regio een impuls krijgen.

Het plan moest worden bekostigd met de verkoop van kavels voor woningbouw. Haasken had wat minder huizen in gedachten dan er later werden gepland, maar normaal gesproken had er volgens hem wel genoeg animo moeten zijn voor 1500 huizen.

Haasken wijt het debacle van de tegenvallende woning­verkopen volledig aan de economische crisis, die juist begon op het moment dat de eerste huizen van Blauwestad werden gebouwd. „Het heeft geen zin om achteraf te zeggen dat Blauwestad geen goede keuze was. Het plan op zich is namelijk een succes geworden. Maar met de woningbouw, die het financieel moest dragen, is het niet goed gegaan.” Haasken roemt onder andere initiatieven op het gebied van recreatie, zoals een jachthaven en bed & breakfastlocaties.

Wel erkent Haasken dat het beter was geweest om pas nutsvoorzieningen en bruggen aan te leggen wanneer er in een wijk kavels waren verkocht. Nu liggen er leidingen op plaatsen waarvan is besloten er toch geen huizen te bouwen. „In de planfase van het project waren alle partijen van mening dat het gebied in één keer bouwrijp moest worden gemaakt. Een kavel aan het water verkoopt namelijk beter als zowel kavel als water reeds aanwezig is.”

Zomerserie Zinloos gebouwd

Wat is er ooit gebouwd of aangelegd zonder dat het in gebruik is genomen? In deze serie acht zinloze bouwwerken. Vandaag deel 3.